De kathedraal van Chartres
Op de vooravond van het seminar rond en in de kathedraal van Chartres vatte de Notre Dame de Paris vlam en brandde voor een deel af. Wij waren al in Chartres en leefden met de Franse en wereldwijde emoties mee. De kathedraal in Chartres, ook een Notre Dame, beweende haar zuster met tweemaal intensief klokgelui. De dagen daarna – maar misschien was dat daarvoor ook al zo – waren er steeds zwaar bewapende militairen in de stad en rondom de kathedraal. Op witte donderdag, bij het ingaan van de Mis ’s avonds stonden zij zelfs bij de ingang en moest elke bezoeker daar langs…
auteur: Mieke Mosmuller
datum: 15 mei 2019
website: https://www.miekemosmuller.com/nl/blog/chartres
Het was de derde reis naar Chartres die we met een groep maakten, de vorige reis was alweer vijf jaar geleden. Telkens wanneer ik de kathedraal binnenga verplaats ik me in de allereerste indruk die ik had toen ik binnenkwam. Een ongekende harmonie en heiligheid, een reminiscentie aan de kosmos, een vooruitblik op het toekomstige onsterfelijke lichaam van de mens, een door kleurige metamorfose in de glas in loodramen een buiten houden van het alledaagse en een ondergedompeld zijn in de zuiverheid van het etherische… Mijn vader, die voordat ik geboren werd vele jaren in Engeland woonde, zei vaak: ‘The first thought is the best’ en dat is een uitstekende raad. Het is heel vruchtbaar om de nawerking van vorige bezoeken te laten opwellen in de herinnering…
In Chartres eindigt de christelijke platonische tijd en houdt de adem in verwachting van de nieuwe intellectuele tijd in. Daar zitten we nu midden in en een omslag naar de spiritualisering van het denken ‘als cultuurfactor’ ligt nog in de verwachting. Maar in Chartres kun je in de herinnering beleven wat in de toekomst nieuw verborgen ligt.
Het is heel bijzonder om mee te maken hoe een spirituele leer, die deel heeft uitgemaakt van de vormgeving van de spiritualiteit van het Avondland, tot een bouwwerk is geworden. Wat in de ‘Goddlijke Komedie’ van Dante in dichterlijke woord tot uiting kwam, staat hier in al zijn wonderbaarlijke pythagoreische wijsheid van verhoudingen in steen. Het ligt aan onze dofheid van geest dat we daar zomaar naar binnen kunnen gaan alsof het een of andere interessante kerk is. En toch geloof ik dat iedereen die daar naar binnen gaat iets van de eeuwigheid in zich opneemt, van de kosmos ook, van het wonder van het menselijke lichaam als microkosmos.
auteur: Mieke Mosmuller
datum: 22 mei 2019
website: https://www.miekemosmuller.com/nl/blog/chartres-2
In Chartres had men slechts een fragment van de dialoog van Plato, de Timaios, ter beschikking, die de schepping van wereld en mens beschrijft en waarin je als moderne wetenschapper niet kunt binnenkomen. De getals-uiteenzettingen lijken willekeurig en uit de lucht gegrepen, de beschrijvingen van het lichaam zijn plastisch en primitief. Maar wanneer je je dan verdiept in de werken van Augustinus – zonder aan de kerkvader te denken -, van Johannes Scotus Eriugena, van Boëthius, van Alanus ab Insulis, van Bernardus Silvestris, dan kom je wel tot andere gedachten en oordelen.
Bernardus beschrijft de Schepping als een samenwerking van grootse wezens, uitgaande van Noys (Nous), die de vormloze en onwillige Silva of Hyle, de materie, bedwingt om haar te vormen naar haar hooggeestelijke wil en voor die vorming Natura (de elementen en de lagere etherkrachten) samenbrengt met Ourania, de hemelse ether. Samen met Physisbrengen zij de juiste lichaamsvorm tot stand.Noys vindt haar inspiratie in Tugaton, ofwel de Deugd of het Goede, die uitstijgt boven de sterren als de Goddelijke Triniteit…
Iets daarvan hebben we geprobeerd in Chartres te beleven. Maar we hebben ook de kathedraal zelf bezocht. Daarover volgende week…
Bij een bezoek aan de kathedraal probeerden we eerst het West Portaal, het beroemde Koningsportaal, te ervaren. Als je de kathedraal door deze poort binnengaat, ga je de poort van het Nieuwe Jeruzalem binnen. Maar als we een realiteit willen ervaren, is dat niet de juiste ingang. Want de mens is verre van volmaakt genoeg om een overeenkomst te vertonen met de apocalyptische volmaaktheid.
auteur: Mieke Mosmuller
datum: 25 mei 2019
website: https://www.miekemosmuller.com/nl/blog/chartres-3
Het zuidportaal is de poort van het uiterlijke christendom. Daar staat de Christus zelf als een wereldlijke leraar en hij wordt geflankeerd door zijn apostelen, belijders en martelaren. Ook deze toegang is als eerste niet de juiste.
Bij het Noordportaal vinden we echter de zuivering van de ziel, gebaseerd op het Oude Testament, culminerend in de geboorte van Maria als kind van Anna. Maria, de moeder van Jezus, ontmoet Elizabeth, de moeder van Johannes de Doper.
Hier kunnen we naar binnen gaan en het pad van de middeleeuwse pelgrims volgen… We horen de muziek met onze ogen en kijken ernaar met onze oren. De macrokosmische mens zal voorzichtig verschijnen…
In de Middeleeuwen bloeide de School van Chartres, waar grote religieuze geleerden leefde met de Platonische en Pythagorese idee dat de bemiddeling tussen God en de wereld ligt in de wiskunde, met name in de principes van de geometrie, maar die worden tevens bepaald door het begrip ‘grootte’, wat een arithmetisch begrip is, dat reikt tot in de geometrie. Deze geleerden zagen God als de Grote Geometer, die het Al naar deze principes heeft geschapen – zoals we dit ook in de Platonische dialoog Timaeus kunnen vinden. Dit leefde tot in de Middeleeuwen voort en deze leraren van Chartres hebben min of meer bewezen, dat de wiskundige principes geen grondbeginselen van luchtkastelen zijn, maar dat men er een kathedraal mee kon bouwen. Ingeburgerd is de uitspraak dat de kathedraal van Chartres ‘bevroren muziek’ is, omdat deze geheel geconcipieerd is naar de muzikale intervallen, met als grondplan een pentagon, waaruit de gulden snede werd genomen als afmeting waarmee de gehele kathedraal vervolgens werd uitgewerkt – en tenslotte ook werkelijk gebouwd, waarmee wel bewezen werd dat deze principes standvastig zijn tot in het gebruik van steen! Men zocht naar de overgang van de proporties van het menselijk lichaam naar de proporties in de kathedraal, waardoor tevens een overeenstemming en inzicht bereikt hoopte te worden in de proporties van de schepping in zijn geheel.
auteur: Mieke Mosmuller
datum: 05 juni 2019
website: https://www.miekemosmuller.com/nl/blog/chartres-4
Er bestaan schetsen van een zekere Villard de Honnecourt uit die tijd, waarin hij de volgende proporties aangeeft voor de cisterciënzer kathedraal van Chartres:
* De lengte van het schip van de kathedraal staat in een verhouding van 2:3 tot het transept, wat muzikaal gezien een kwint is.
* De verhouding van 1:2, het octaaf, ligt tussen de zijbeuken en het schip. We vinden deze ratio ook tussen de lengte en breedte van het transept enerzijds en de hoogte binnen in de kathedraal.
* Het schip staat tot het koor als 4:3, wat een muzikale kwart is.
* De zijbeuken in hun totaliteit staan tot het schip in de ver- houding van 5:4, wat een terts is.
* De kruising, liturgisch en esthetisch het centrum van de kerk rust op de verhouding 1:1, wat unisono is, de meest volmaakte samenklank.
Dit zou werkelijk een meditatie waard zijn, denkend aan de ‘rechtvaardigheid’ als werking van de stelling van Pythagoras. In deze proporties in de ruimte wordt nog een veel machtiger gerechtigheid voelbaar, omdat blijkt dat men met muzikale intervallen bouwen kan!
(Citaat uit: Mieke Mosmuller, Het geheim van het getal. Occident, 2019)