Christusbewustzijn en de Rooms-Katholieke mystici

verschillende woorden en dezelfde beleving

In een tijd waarin steeds meer mensen spreken over Christusbewustzijn, lijkt dat voor sommigen iets nieuws of zelfs buitenkerkelijk. Toch, als we dieper kijken, ontdekken we dat deze ervaring van innerlijke ontmoeting met Christus, van ontwaken, liefde en overgave, al eeuwenlang centraal staat in het leven en werk van rooms-katholieke mystici.

Misschien gebruiken we vandaag andere woorden – zoals bewustzijn, transformatie of innerlijk pad – maar de kern van de ervaring is diep herkenbaar in wat mystici als Teresa van Ávila, Johannes van het Kruis, Meester Eckhart en Franciscus van Assisi hebben beschreven.

Taal verandert, ervaring blijft

De term “Christusbewustzijn” komt niet uit de Bijbel of de kerkelijke traditie. Het is een moderne, vaak spiritueel-psychologische benaming voor een innerlijke staat van:

• verbondenheid met Christus,
• leven vanuit liefde, compassie en waarheid,
• en het loslaten van het ego of het ‘oude ik’.

In vroegere eeuwen sprak men niet over “bewustzijn” in de huidige zin. Toch klinkt dezelfde oproep in teksten als: “Ontwaakt, gij die slaapt, en sta op uit de doden, en Christus zal over u lichten.” – Efeziërs 5:14

Of bij Paulus: “Niet meer ik leef, maar Christus leeft in mij.” – Galaten 2:20

Dat is in wezen een oproep tot Christusbewustzijn, maar dan in de taal van bekering, genade en inwoning.

Mystici als voorlopers van Christusbewustzijn

De katholieke mystieke traditie kent vele stemmen die dezelfde beleving verwoorden als wat we nu Christusbewustzijn noemen:

Johannes van het Kruis
Hij spreekt over de “donkere nacht van de ziel”, waarin het ego sterft zodat de ziel tot mystieke eenheid met Christus kan komen. De ziel wordt “één geest met God”, niet door inspanning, maar door overgave en liefde.

Teresa van Ávila
Zij beschrijft het binnengaan in de diepste kamer van de ziel, waar zij Christus ontmoet “niet als idee, maar als levende Aanwezigheid”. Haar hele mystiek draait om het ontwaken van de ziel tot de liefde van Christus in haar innerlijk centrum.

Meester Eckhart
Hij spreekt over “de geboorte van Christus in de ziel” en stelt dat dit een voortdurende innerlijke werkelijkheid is voor wie zich leegmaakt van zichzelf. Dat Christus in ons geboren wordt, zou een dagelijkse realiteit moeten zijn.

Franciscus van Assisi
Zijn leven belichaamt Christusbewustzijn in radicale eenvoud, dienstbaarheid en liefde. Hij werd letterlijk gevormd naar het beeld van Christus – tot aan de wonden (stigmata) toe – omdat hij volledig in en met Christus leefde.

Hildegard van Bingen (12e eeuw) – De kosmische Christus
Hildegard zag Christus niet alleen als persoonlijke Verlosser, maar ook als de bron van levensenergie in heel de schepping. In haar visioenen wordt duidelijk dat Christus leeft in het hart van de mens én in het hart van het universum.
Ze ervaart Christus als het innerlijke Licht dat alles in beweging zet, heling brengt en wijsheid schenkt. Wat nu “Christusbewustzijn” wordt genoemd, beleefde zij als een levensvonk van de Logos, diep verbonden met de scheppingskracht van God.

Ignatius van Loyola (16e eeuw) – De innerlijke stem van Christus onderscheiden
Ignatius leerde mensen om in stilte en gebed de stem van Christus in hun innerlijk te onderscheiden. Zijn methode van onderscheiding der geesten draait om het waarnemen van wat in je beweegt: komt het uit liefde, of uit angst?
Voor Ignatius is Christus de levende Gids in de ziel, die richting geeft, inspireert en roept tot dienstbaarheid. In zijn geestelijke oefeningen gaat het om het innerlijk volgen van Christus, van binnenuit.

Julian of Norwich (14e eeuw) – Christus als Moeder
Julian had een reeks visioenen waarin zij Christus ervoer als oneindige Liefde, teder, vol genade, en zelfs als een moederlijke aanwezigheid. In haar beeldtaal gaat Christus voorbij aan dogma: Hij is de ruimte van liefde zelf waarin wij mogen rusten.
Haar Christusbewustzijn is diep rustend in vertrouwen: geen angst, geen veroordeling – alleen liefde die ons doordringt en omhelst.

Verschillende woorden, dezelfde uitnodiging

Wat we vandaag “Christusbewustzijn” noemen, zou je kunnen zien als een moderne vertaling van een oeroude mystieke ervaring. Waar mystici spraken over bekering, innerlijke gebedservaring, of de unio mystica (de mystieke eenheid), spreken wij nu over hartbewustzijn, transformatie of het gaan van de Weg, zoals de eerste christenen zeiden.

Zolang we de bron van deze ervaring eerbiedigen – Christus als levende werkelijkheid, als liefdevolle aanwezigheid die in ons geboren wil worden – hoeven we geen tegenstelling te maken van de woorden.

Sterker nog: misschien is het juist in deze hernieuwde taal dat de mystieke schatten van de kerk weer toegankelijk worden voor nieuwe zoekers.

Kortom:

Christusbewustzijn en katholieke mystiek lijken op het eerste gezicht verschillende werelden, maar in hun diepste kern wijzen ze naar hetzelfde:
Een leven dat niet langer wordt geleid door angst of ego,
maar door liefde, waarheid en de levende aanwezigheid van Christus in het hart.

Door de verschillende woorden heen klinkt dezelfde uitnodiging: “Ontwaak, laat Christus in je geboren worden, en leef in Zijn licht.”

Woorden van de mystici – stemmen van Christusbewustzijn door de eeuwen heen
“Wat baat het mij dat Christus duizendmaal in Bethlehem werd geboren, als Hij niet ook in mij geboren wordt?”
– Meester Eckhart

“In het diepste van het innerlijk van de mens bevindt zich een stilte, waar God woont. Daar openbaart Hij zich, daar spreekt Hij tot de ziel.”
– Teresa van Ávila

“Hoe meer iemand zich verenigt met God, hoe meer hij op Hem gaat lijken in liefde.”
– Johannes van het Kruis

“Mijn God en mijn Alles!”
– Franciscus van Assisi (Zijn geliefde gebed, herhaald in extatische contemplatie)

“De Geest van God vult alle levende dingen met leven, zoals het bloed het lichaam doordrenkt.”
– Hildegard van Bingen (12e eeuw) – De kosmische Christus

“Niet het vele weten verzadigt en bevredigt de ziel, maar het innerlijk voelen en smaken van dingen.”
– Ignatius van Loyola (16e eeuw) – De innerlijke stem van Christus onderscheiden

“Christus is alles wat wij nodig hebben. Hij is onze moeder, onze broer, onze Verlosser. In Hem is alles goed, en alles zal goed komen.”
– Julian of Norwich (14e eeuw) – Christus als Moeder

Bijbelverwijzingen die wijzen op Christusbewustzijn
“Ontwaakt, gij die slaapt, en sta op uit de doden, en Christus zal over u lichten.”
– Efeziërs 5:14

“Niet meer ik leef, maar Christus leeft in mij.”
– Galaten 2:20

“Blijf in Mij, zoals Ik in u.”
– Johannes 15:4

“Wie Mij liefheeft, zal Mijn woord bewaren; Mijn Vader zal hem liefhebben, en Wij zullen tot hem komen en bij hem wonen.”
– Johannes 14:23

“De liefde van God is uitgestort in onze harten door de Heilige Geest die ons gegeven is.”
– Romeinen 5:5

Reflectie of gebed ter afsluiting
Gebed tot innerlijke Christusontmoeting

Heer Jezus,
U leeft niet alleen in verhalen uit het verleden,
maar in het hart van ieder mens die zich opent voor uw liefde.

Laat mij ontwaken uit de slaap van angst, controle en zelfzucht.
Wek mij tot leven in U.
Laat uw licht door mij heen stralen –
niet om mij te verheffen,
maar om U te laten zien.

Vorm mij naar uw hart, Christus
Maak mij stil, leeg van mijzelf,
zodat U geboren kunt worden in mijn ziel –
vandaag, opnieuw, en voor altijd.
Amen.

Optioneel: slotzin als afronding

Misschien spreken Christusbewustzijn en mystiek elk hun eigen taal,
maar in de stilte van het hart herkennen ze elkaar als broeders –
beide op zoek naar de Ene Liefde die alle woorden overstijgt en al het Leven doortrekt.