Herinneren zonder herinnering

De vroegste ervaringen vormen ons dieper dan we vaak beseffen.
In deze serie verkennen we hoe prenatale en perinatale invloeden doorwerken in gedrag, relaties en gezondheid.
Elke fase van het vroege begin draagt een stille imprint in ons leven.

Herinneren zonder herinnering – Het lichaam weet het nog
Preverbale imprint in het lichaam
Trauma’s uit het vroege leven – zelfs uit de baarmoeder of geboorte – worden niet in het geheugen opgeslagen als verhalen, maar als imprints in het lichaam. Bessel van der Kolk illustreert dit treffend in The Body Keeps the Score: trauma blijft als fysiologische spanning bestaan in spieren, organen en het autonome zenuwstelsel.
William Emerson en andere pre- en perinatale pioniers stellen dat de eerste indrukken – zoals geboorte of innesteling – zich vastzetten als lichamelijke patronen, lang vóór er woorden of betekenis zijn ontstaan.

Trauma zonder verhaal, gevoel zonder taal
Veel cliënten vertellen:
* “Ik weet niet waarom, maar ik voel me altijd an gespannen.”
* “Er is een leegte of angst, maar ik kan het nooit plaatsen.”
* “Ik ontspan nooit helemaal; zelfs in rust ben ik alert.”

Ze kunnen hun trauma niet verbaal benoemen – het is te oud, te stil of onzichtbaar. Maar hun *lichaam vertelt wél. Bijvoorbeeld via:
* gespannen ademhaling of pijn in de borst
* spanning in de nek, buik of heupen
* chronische vermoeidheid, maagklachten, hoofdpijn
* dissociatie, het gevoel “erbij” en tegelijkertijd “er niet te zijn”
* hypersensitiviteit: schrikreacties op geluid, aanraking, licht

Deze signalen zijn eigenlijk lichaamsgeheugen van preverbale ervaringen die nooit konden landen.

Hoe herken je pre- en perinataal trauma in je praktijk?
Let op lichamelijke besmettingen in het hier en nu:

* de cliënt die té vroeg ademt of juist het adem vasthoudt
* wie zich ‘over zich heen voelt komen’ bij aanraking
* wie zich op afstand houdt van zijn lichaam of discrete binding
* wie een emotie voelt maar niet weet waarom
* wie telkens overspoeld wordt zonder herinnering uit het verleden

Hier speelt de wijsheid van het lichaam, niet het verstand. Zoals Van der Kolk zegt: “Trauma ontneemt het lichaam het gevoel van veiligheid.”

Het lichaam als ingang tot heling
Therapeutisch benut je het lichaam als ingang:
* somatische therapie (o.a. yoga, adem, sensorische lichaamswaarneming) gericht op ‘aanvoelen’
* EMDR, om lichaamsreacties te reguleren zonder woorden
* Somatic Experiencing, waarbij je lichaamssensaties volgt tot ze verzachten of worden losgelaten.
* Focusing: het bewust observeren van fysieke sensaties als toegang tot impliciete herinnering.

Zo verschuift trauma van onbewust patroon naar voelbaar materiaal, dat je geleidelijk leert controleren, aarden en transformeren.

Wat het lijf vertelt dat de geest is vergeten
Een voorbeeld: iemand voelt chronische spanning in de borst, zonder duidelijke emotie. Tijdens een sessie focust hij op de adem, komt er een zucht en verdwijnen de symptomen.
Later ontdekt hij dat het de echo is van die éne moment van geen adem krijgen als baby – een pre-, perinatale ervaring die nooit werd verwerkt maar letterlijk vastzat in zijn lijf.

Deze signalen zijn bruikbaar:
* ze geven aanwijzingen voor wat meester werd
* ze tonen de weg naar heling
* ze bieden contact met gevoel en zelfbewustzijn
* ze geven de cliënt agency: mijn lichaam weet het – en ik kan leren luisteren.

Thema’s en verdiepende focus
* Lichamelijke signalen als bron van inzicht
* Dissociatie: het lichaam móét, de geest voelt zich afgescheiden.
* Vroeg trauma herkennenzonodig zonder concrete herinnering
* Lichaam als therapie: heling via wat voelbaar is, niet alleen wat bewust herinnerd wordt

Kenmerk	Signaal	Helingsmogelijkheid
Fysieke spanningen	Adem vasthouden, spieren, buik	ademtherapie, Somatic Experiencing
Dissociatie	‘Er niet zijn’, leegte	Focusing, grounding-oefeningen
Hyperalertheid	Schrik bij geluid, licht	Sensorische reset, diepe adem
Subtiele emotie	Achter emotie: spanning of ademend lichaam	EMDR, lichaamsgerichte aandacht

Tot slot

Pre- en perinataal trauma is vaak zonder verhaal, maar het lichaam draagt het gewaar, het vasthoudt, en het fluistert erover. Door het te ervaren, reguleren en voelen, komt heling mogelijk – zelfs lang na de geboorte.

Zoals Van der Kolk zegt: “Het lichaam houdt de score – en heeft toegang tot de oplossing.”