Huidkanker niet door zonlicht

Huidkanker niet door zonlicht, maar door een tekort aan vitamine D: een omgekeerde kijk op zon en gezondheid

De zon is lange tijd neergezet als vijand nummer één in de strijd tegen huidkanker. We worden gewaarschuwd om langdurige blootstelling te vermijden, dagelijks zonnebrand te smeren en het liefst de schaduw op te zoeken. Maar wat als deze strategie averechts werkt? Wat als het vermijden van de zon juist bijdraagt aan de toename van huidkanker — niet vanwege overmaat, maar vanwege een tekort aan zonlicht en dus een tekort aan vitamine D?

Zonlicht en huidkanker: het klassieke verhaal
De reguliere visie stelt dat ultraviolette (UV) straling van de zon — vooral UV-B — DNA-schade in huidcellen veroorzaakt, wat kan leiden tot mutaties en uiteindelijk huidkanker. Dit is wetenschappelijk onderbouwd en geldt vooral bij overmatige, onbeschermde blootstelling, zoals:
– Herhaaldelijk verbranden (vooral op jonge leeftijd).
– Zonnebankgebruik.
– Genetische aanleg en lichte huidtypes.

Toch rijst er een paradox: hoe kan het dat huidkanker (inclusief melanoom) vooral voorkomt in landen met relatief weinig zonlicht en op plekken waar de zon meestal niet komt?

Huidkanker komt vaker voor in landen met minder zon
Onderzoek toont aan dat landen zoals Noorwegen, Zweden, Canada, Duitsland en Nederland relatief hoge percentages huidkanker kennen, terwijl zonnige gebieden zoals Griekenland, Mexico en Indonesië aanzienlijk lagere cijfers laten zien.
– Inwoners van Australië hebben wél een hoog melanoomrisico, maar daar is een andere context: veel Europeanen met een lichte huid zijn naar een zonnig continent verhuisd en verbranden veel sneller.
– Binnen landen komt melanoom vaker voor op lichaamsdelen die minder zon zien: de romp bij mannen en de benen bij vrouwen — niet het gezicht of de handen, waar de zon het vaakst op schijnt.

Dat druist in tegen het idee dat “meer zon = meer huidkanker”.

De rol van vitamine D in celbescherming
Vitamine D is veel meer dan een botten-vitamine. Het is eigenlijk een hormoonachtige stof die diep ingrijpt op celprocessen, immuunfunctie, ontstekingsregulatie en zelfs DNA-reparatie.

Vitamine D:
* Stimuleert de apoptose van abnormale cellen (cellen die ontsporen worden opgeruimd).
* Remt overmatige celdeling, een kenmerk van kankercellen.
* Onderdrukt chronische ontsteking, een bekende katalysator voor kanker.
* Versterkt het immuunsysteem, zodat kwaadaardige cellen vroegtijdig worden opgemerkt.

Een tekort aan vitamine D verzwakt dus de natuurlijke beschermingsmechanismen van het lichaam — waaronder de mechanismen die huidkanker moeten voorkomen.

Wat zegt de wetenschap?

Onderzoek linkt lage vitamine D-spiegels aan verhoogd melanoomrisico

• Diverse studies tonen aan dat mensen met een laag vitamine D-gehalte een grotere kans hebben op het ontwikkelen van huidkanker, inclusief melanoom, de meest dodelijke vorm.
• Mensen met hogere vitamine D-waarden hebben vaker een minder agressieve vorm van melanoom.

Zon vermijden leidt tot deficiënties

• Vitamine D wordt voor 80–90% aangemaakt in de huid onder invloed van UV-B straling.
• In binnenlanden, noordelijke klimaten of onder invloed van constante zonnebrandgebruik, raakt deze synthese ernstig belemmerd.
• Zelfs in zonnige landen zijn er epidemieën van vitamine D-tekort door leefstijlfactoren: binnen werken, zonnebrand, kleding, schermtijd.

Supplementen zijn niet gelijk aan zonlicht

Hoewel vitamine D-supplementen kunnen helpen bij een tekort, bieden ze niet het volledige spectrum van voordelen van zonlicht. Zonlicht:

• Activeert ook stikstofoxide, wat goed is voor bloeddruk en hartgezondheid.
• Reguleert je circadiaans ritme via blauw licht in het oog.
• Stimuleert de aanmaak van andere huidgerelateerde stoffen zoals melatonine en serotonine.

Van angst naar afstemming: een nieuwe zonnefilosofie

We hebben geleerd bang te zijn voor de zon. Maar misschien moeten we niet minder zon willen, maar slimmer zonnen:

1. Vermijd verbranding, maar niet het zonlicht.
2. Bouw zonblootstelling geleidelijk op in het voorjaar.
3. Gebruik geen zonnebril in de ochtendzon (zie vorig artikel) om je biologische klok te activeren.
4. Ga zonder zonnebrand 10–30 minuten per dag in de zon, afhankelijk van je huidtype en locatie.
5. Zoek natuurlijke bescherming zoals schaduw en kleding, in plaats van chemische filters als eerste reflex.
6. Laat je vitamine D regelmatig meten en optimaliseer naar minimaal 75–100 nmol/L.

Zonnebrandcrème: bescherming of verborgen bedreiging?

Ironisch genoeg kan zonnebrandcrème zelf een bron van toxiciteit en mogelijk kankerbevorderend zijn. Veel commerciële zonnebrandmiddelen bevatten chemische UV-filters zoals oxybenzone, octinoxaat, avobenzone en homosalate — stoffen die door de huid worden opgenomen en hormonale verstoringen kunnen veroorzaken. Oxybenzone is bijvoorbeeld in meerdere studies in verband gebracht met endocriene disruptie, oxidatieve stress, en zelfs celbeschadiging bij UV-blootstelling, wat het risico op huidkanker juist kan verhogen in plaats van verlagen. Bovendien blokkeren deze crèmes niet alleen UV-B (dat nodig is voor vitamine D-aanmaak), maar zorgen ze er ook voor dat je langer in de zon blijft zonder natuurlijke signalen van overbelasting (zoals lichte roodheid of warmte), waardoor je alsnog schade oploopt. Sommige UV-filters worden bij verhitting instabiel en kunnen in combinatie met zonlicht zelfs vrije radicalen vormen, die je huidcellen aantasten. En dan hebben we het nog niet gehad over nanodeeltjes in moderne zonnebrand, waarvan de langetermijneffecten op mens en milieu allesbehalve duidelijk zijn.

Conclusie: de zon is niet je vijand — tekort aan zon is dat wél

De stijgende lijn van huidkanker wereldwijd valt niet samen met meer zonlicht, maar eerder met een leefstijl van binnen zitten, vitamine D-tekort en chronische ontsteking. Hoewel overmatige blootstelling en verbranding zeker schadelijk kunnen zijn, is het vermijden van de zon minstens zo gevaarlijk.

De zon is geen kankerverwekker per definitie, maar eerder een genezer — mits je haar met respect benadert.