Johannes geschreven vóór 70 n.Chr.
Samenvatting
Dit artikel betoogt dat de bewering in Johannes 5:2, ‘Er is (ἔστιν) in Jeruzalem […] een bad […] met vijf zuilengangen’, intern bewijs levert voor de datering van het Evangelie vóór 70 n.Chr., toen Jeruzalem werd verwoest. Wetenschappers verwerpen doorgaans het gebruik van de tegenwoordige tijd ‘is’ als een loutere aanwijzing voor de historische tegenwoordige tijd, maar deze visie is onhoudbaar, zoals ik aantoon door de meest recente grammaticale studies over de historische tegenwoordige tijd te bespreken. Bovendien betoog ik dat de formule ‘Er is in …’ (ἔστιν δὲ ἐν) gevolgd door een locatie (in de datief), met een architectonische structuur als onderwerp, een formule is die al sinds de tijd van Herodotus wordt gebruikt in geografische en topografische beschrijvingen die uitgaan van het bestaan van deze structuur ten tijde van het schrijven. Vervolgens toon ik aan dat het complex met de zuilengalerijen van Betzatha waarschijnlijk verwoest en/of ontmanteld was tijdens de Eerste Joodse Opstand, toen het gebied rond Bezetha, waar het bad zich bevond, tweemaal verwoest werd en ook van alle hout werd ontdaan om de Romeinse aarden wallen te bouwen die tegen de muren van Jeruzalem werden opgeworpen om de Romeinen te helpen de stad in te nemen. Archeologische rapporten over deze buurt bevestigen de verwoesting na 70 n.Chr., en Eusebius’ beschrijving van het bad bevestigt de verdwijning van de zuilengalerijen. Tot slot vestig ik de aandacht op de unanieme beschrijving van Jeruzalem in de Flavische en post-Flavische literatuur als een stad die volledig verwoest, afgebrand en in de as gelegd was. Dit betekent dat als de auteur van het evangelie het complex met de zuilengalerijen van Betzatha beschrijft als nog steeds bestaand, het evangelie vóór 70 n.Chr. geschreven (en bewerkt) moet zijn.
auteur: George van Kooten (Email: [email protected])
website: https://www.cambridge.org/core/journals/new-testament-studies/article/pre70-ce-dating-of-the-gospel-of-john-there-is-in-jerusalem-a-pool-which-has-five-porticoes-52/6EB521B72901E535E1BB31A1A1473C94
datum: 7 augustus 2025
Wat maakt het uit of het evangelie van Johannes vóór of na 70 na Christus geschreven is?
Hier zijn de belangrijkste redenen waarom dat relevant is:
1. Betrouwbaarheid als ooggetuigenverslag
- Vroege datering (vóór 70 n.Chr.) betekent dat het evangelie is geschreven binnen de levensduur van mensen die Jezus persoonlijk hebben gekend of gezien.
- Dat versterkt het idee dat Johannes berust op directe ooggetuigenverslagen, in plaats van latere theologische reflecties of legendes.
- Als het ná 70 n.Chr. geschreven is (bijvoorbeeld rond 90–100 n.Chr., zoals veel geleerden denken), dan zou het meer beïnvloed kunnen zijn door decennia aan theologische ontwikkeling binnen de kerk.
2. Historische betrouwbaarheid van de beschrijvingen
- Als Johannes 5:2 letterlijk klopt (een zwembad met vijf zuilengalerijen), en dat zwembad werd verwoest rond 70 n.Chr., dan suggereert dat dat de schrijver het bad nog zelf had gezien.
- Dat geeft meer vertrouwen in de historische details van het evangelie (plaatsen, gewoonten, personen).
- Als dit een latere symbolische toevoeging zou zijn, zou je zo’n nauwkeurig detail juist niet verwachten.
3. Theologische ontwikkeling
- Het evangelie van Johannes is het meest “theologisch” van de vier evangeliën (met diepe reflecties over Jezus als “Woord”, goddelijke Zoon, enz.).
- Een latere datering (rond 100 n.Chr.) ondersteunt het idee dat deze theologie geleidelijk is gegroeid.
- Maar een vroege datering zou impliceren dat zulke theologische ideeën al vanaf het begin aanwezig waren in het christendom.
4. Beoordeling van tegenargumenten
- Kritische onderzoekers die sceptisch zijn over wonderen of goddelijke claims van Jezus, beweren vaak dat zulke verhalen pas later zijn ontstaan, toen directe controleerbaarheid niet meer mogelijk was.
- Als blijkt dat Johannes al vóór 70 n.Chr. schreef, verzwakt dat dat argument, omdat de afstand tot de gebeurtenissen kleiner is.
5. Interne consistentie van het Nieuwe Testament
- Als Johannes inderdaad vroeg is geschreven, dan moet dat invloed hebben op hoe we de volgorde en relatie tussen de evangeliën begrijpen.
- Het zou betekenen dat Johannes niet een “laat alternatief” is voor de synoptische evangeliën (Matteüs, Marcus, Lucas), maar misschien zelfs parallel met hen of eerder.
KORTOM: Het belang ligt in hoe we de oorsprong, betrouwbaarheid, en geloofwaardigheid van het evangelie van Johannes (en het christendom als geheel) beoordelen. Een vroege datering zou betekenen dat:
- het evangelie dichter bij de feiten zit,
- theologische ideeën over Jezus al vroeg bestonden,
- en dat sommige sceptische aannames heroverwogen moeten worden.
