Refovrouwen zijn al behoorlijk geëmancipeerd

Maaike van Houten schreef op 19 november 2023 in Trouw (https://www.trouw.nl/religie-filosofie/refovrouwen-zijn-al-behoorlijk-geemancipeerd-maar-niet-iedereen-accepteert-dat~bb395eb7/) over de emancipatie op de Biblebelt.

Emancipatie in stilte
Binnen de reformatorische gemeenschap, ook wel bekend als de Biblebelt, is de emancipatie van vrouwen in de praktijk al behoorlijk gevorderd. Veel vrouwen zijn tegenwoordig hoger opgeleid, combineren werk met het moederschap en bekleden soms zelfs leidinggevende posities. Toch blijft deze ontwikkeling grotendeels onbesproken en onder de radar, merkt socioloog Anneke Pons-de Wit op.

Hoewel de traditionele rolverdeling formeel nog sterk aanwezig is, maken echtparen onderling afspraken over de verdeling van zorgtaken en werk. Grootouders passen vaak op de kinderen, en vrouwen zijn op allerlei manieren actief in de samenleving. Echter: deze veranderingen worden zelden openlijk erkend of besproken, wat volgens Pons leidt tot interne spanningen bij vrouwen die hun traditionele geloofsrol proberen te combineren met een moderne levensinvulling.

De Biblebelt-bijeenkomst: focus op vrouwen
Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van het Dutch Biblebelt Network stond in 2023 de positie van de vrouw centraal. Voor het eerst was het podium exclusief voor vrouwelijke sprekers gereserveerd. Opvallend genoeg daalde de opkomst, met name onder mannen, die volgens Pons-de Wit het thema blijkbaar ongemakkelijk vonden of de inhoud minder serieus namen zonder mannelijke inbreng.

Sommige vaste bezoekers bleven expliciet weg omdat ze een lager niveau van de bijeenkomst verwachtten met alleen vrouwen op het podium. Dit benadrukt het blijvende ongemak in bepaalde kringen rond het bespreekbaar maken van vrouwenemancipatie.

Werkende refovrouwen: ambitie versus schuldgevoel
Veel reformatorische vrouwen die werken – vaak in sectoren als onderwijs of zorg – ervaren psychische klachten zoals burn-out of depressieve gevoelens. Volgens coaches en psychologen komt dit deels doordat ze kampen met schuldgevoelens: ze twijfelen of hun werk buitenshuis wel verenigbaar is met een ‘serieus christelijk leven’. In kerken krijgen ze vaak te horen dat hun taak in het gezin ligt, niet op de arbeidsmarkt.

Ook is er sprake van een spanningsveld tussen hun professionele status en hun kerkelijke positie. Waar ze op de werkvloer invloed en verantwoordelijkheid hebben, wordt hen binnen hun kerk geen stem gegund. Een vrouw die overdag rechter is, ervaart ’s avonds buitensluiting in kerkelijke besluitvorming. Deze discrepantie leidt volgens Pons-de Wit tot mentale en spirituele worstelingen.

Rolmodellen binnen de reformatorische gemeenschap
Paula Schot – Wethouder en moeder
Paula Schot, SGP-wethouder op Schouwen-Duiveland, onderstreepte tijdens de bijeenkomst dat zonder werkende vrouwen in zorg en onderwijs de refo-zuil al lang zou zijn ingestort. Toch merkt ook zij dat er nog steeds kritiek is op vrouwen met een fulltimebaan of een te hoge functie.

Ze koos bewust voor haar functie als wethouder, na uitgebreid overleg met haar man. Hun gezin blijft prioriteit, maar ze benadrukt dat de zorg voor het gezin niet exclusief bij de vrouw ligt. Ook mannen moeten verantwoordelijkheid nemen in de opvoeding. Ze ziet al een positieve trend onder jongere reformatorische mannen, die werk en gezin beter willen balanceren.

Toch waarschuwt ze voor het creëren van een nieuwe norm: keuzevrijheid moet centraal blijven staan. Een traditioneel model waarin de man werkt en de vrouw thuis is, moet ook mogelijk blijven zonder oordeel.

Gonda van den Heuvel – Sapientia en het passief kiesrecht
Gonda van den Heuvel, oprichter van Sapientia (SGP-vrouwennetwerk), pleit voor meer politieke ruimte voor vrouwen binnen de SGP. Hoewel vrouwen formeel niet meer geweerd mogen worden van kieslijsten, ontbreken ze op landelijk en Europees niveau nog volledig.

Van den Heuvel stelt dat er geen vaste identiteit van de christenvrouw bestaat. Ze wijst op Bijbelse vrouwen zoals Esther en Deborah als voorbeelden van vrouwelijke leiders. Ook benadrukt ze dat ‘roeping persoonlijk is’, en dat God unieke personen schept – mannen én vrouwen met verschillende gaven en roepingen.

Hoewel ze positieve geluiden hoort van de huidige SGP-top, blijft het gesprek over vrouwen in politieke ambten gevoelig binnen de achterban.

Religieuze grenzen aan emancipatie – volgens Miranda Klaver
Hoogleraar Miranda Klaver, gespecialiseerd in religie aan de VU, analyseert hoe orthodoxe theologen omgaan met de veranderende rol van vrouwen. Volgens haar bevinden zij zich in een achterhoedegevecht: hun opvattingen over gescheiden rollen tussen man en vrouw verliezen aan legitimiteit naarmate vrouwen hoger opgeleid raken en invloedrijke functies bekleden.

Ze ziet parallellen met de theologische rechtvaardiging van slavernij in het verleden. Net als toen wordt de Bijbel nu gebruikt om ongelijkheid in stand te houden – in dit geval tussen mannen en vrouwen. Klaver verwacht dat deze uitleg uiteindelijk niet houdbaar blijft. Tot die tijd zal de kloof tussen het dagelijks leven van vrouwen en de kerkelijke praktijk alleen maar toenemen.

Daarnaast merkt ze op dat vrouwen structureel worden uitgesloten van theologische ontwikkeling: ze mogen geen kerkelijke ambten bekleden of doceren aan theologische opleidingen. Hierdoor ontbreekt hun stem in de vorming van religieuze denkbeelden.

Conclusie: Emancipatie bestaat, maar is kwetsbaar
De reformatorische vrouw anno 2023 is hoogopgeleid, maatschappelijk actief, en vaak verantwoordelijk voor meer dan alleen haar gezin. Toch wordt haar ontwikkeling niet altijd openlijk erkend, laat staan ondersteund. Het gesprek over haar rol is vaak afwezig of beladen, en kerkelijke structuren blijven haar beperken in invloed en zeggenschap.

De emancipatie van refovrouwen is dus wel degelijk in gang gezet – maar vindt grotendeels in stilte en onder spanning plaats. De bijeenkomst van het Dutch Biblebelt Network maakt duidelijk dat het gesprek over deze thema’s wél gevoerd moet worden, juist om toekomstige generaties ruimte, rust en erkenning te bieden in hun geloof én dagelijks leven.