Documentaire Alphabet
De documentaire Alphabet (2013) van de Oostenrijkse filmmaker Erwin Wagenhofer onderzoekt de impact van het huidige onderwijssysteem op de ontwikkeling van kinderen en de samenleving als geheel. Wagenhofer stelt dat het onderwijs niet alleen kennis overbrengt, maar vooral ook bepaalt hoe we denken, voelen en functioneren in de maatschappij.
Waar gaat Alphabet over?
In de film onderzoekt Wagenhofer hoe het onderwijs wereldwijd kinderen vormt tot functionerende onderdelen van een productiegerichte samenleving, met nadruk op prestatiedruk, competitie en gestandaardiseerde tests. Hij interviewt diverse experts, waaronder de Britse onderwijsexpert Sir Ken Robinson, de Duitse hersenonderzoeker Gerald Hüther en de Franse pedagoge Arno Stern. Deze gesprekken illustreren hoe het huidige systeem de creatieve en emotionele ontwikkeling van kinderen onderdrukt, waardoor ze zich vaak angstig en onvrij voelen.
Wagenhofer stelt dat bijna alle kinderen met een enorme creatieve potentie worden geboren, maar dat dit vermogen door het onderwijs wordt onderdrukt. De film pleit voor een onderwijsmodel dat gebaseerd is op vertrouwen, liefde en vrijheid, in plaats van op angst en competitie. Dit zou kinderen in staat stellen om hun volledige potentieel te ontwikkelen en bij te dragen aan een meer humane en duurzame samenleving.
Erwin Wagenhofer zet in Alphabet een kritische visie neer op het huidige onderwijssysteem en hoe dat onze maatschappij vormt. Hier wat meer over zijn belangrijkste gedachten:
1. Onderwijs als vormgever van het menselijk denken en functioneren
Wagenhofer vindt dat onderwijs niet alleen kennis overdraagt, maar ook bepaalt hoe we denken, voelen en functioneren als mens. Het huidige systeem maakt kinderen vooral tot radertjes in een economische machine, waarin efficiëntie, competitie en prestatiedruk centraal staan.
2. Verlies van creativiteit en vrijheid
Kinderen worden geboren met een enorme creatieve potentie, maar die wordt in veel scholen onderdrukt. Door standaardisering, toetsen en strakke regels raken ze hun natuurlijke nieuwsgierigheid en vrijheid kwijt. Dit leidt tot angst, stress en het gevoel ‘niet goed genoeg te zijn’.
3. Angst als drijfveer in het onderwijs
Wagenhofer benadrukt dat het huidige systeem vooral werkt met controle en angst. Leerlingen worden gestuurd door externe beloningen en straffen in plaats van intrinsieke motivatie. Dit belemmert hun ontwikkeling tot zelfbewuste, vrije individuen.
4. Maatschappelijke gevolgen van het onderwijssysteem
Hij legt een link tussen het schoolsysteem en grotere maatschappelijke problemen zoals economische crises, sociale ongelijkheid en ecologische rampen. Volgens hem draagt een onderwijssysteem dat vooral gericht is op productiviteit en concurrentie bij aan een ongezonde, ongelijke en onduurzame wereld.
5. Pleidooi voor een mensgericht onderwijs
Wagenhofer roept op tot een radicaal ander onderwijs dat gebaseerd is op vertrouwen, liefde en vrijheid. Een systeem waarin kinderen hun eigen talenten en interesses kunnen ontdekken, zonder angst of prestatiedruk. Zo kunnen ze zich ontwikkelen tot gelukkige, creatieve en betrokken burgers.
6. De rol van opvoeders en samenleving
Hij ziet ook een taak voor ouders, leraren en beleidsmakers om dit systeem te veranderen. Niet alleen de scholen moeten anders, maar de hele maatschappij zou moeten kiezen voor een menselijker, duurzamer en rechtvaardiger model.
Kortom: Wagenhofer daagt ons uit om kritisch te kijken naar wat onderwijs echt zou moeten zijn en welke mensen we willen creëren voor de toekomst. Het is een oproep om het kind weer centraal te zetten, in plaats van het systeem of de economie.
Waarom is dit relevant voor de maatschappij?
De film legt een directe link tussen het onderwijssysteem en bredere maatschappelijke problemen zoals economische crises, sociale ongelijkheid en ecologische uitdagingen. Volgens Wagenhofer is de manier waarop we kinderen onderwijzen bepalend voor de toekomst van onze samenleving. Als we kinderen leren om in vrijheid, verbondenheid en geluk te leven, kunnen we een fundament leggen voor een meer rechtvaardige en duurzame wereld.
Alphabet is daarmee een kritisch en inspirerend pleidooi voor een radicaal andere benadering van onderwijs, die de menselijke creativiteit en het welzijn centraal stelt.
