Fase 1 – Egypte: Geloof als Gehoorzaamheid en Externe Macht

Koppeling:
* Oser & Gmünder: Stadium 1 – God als machtige redder, gehoorzaamheid aan geboden
* Dabrowski: Niveau 1 – Primaire integratie (unilevel integration)
* Bewustzijnsniveau: Extern bepaald bewustzijn – georiënteerd op autoriteit, beloning en straf

Kenmerken

Dimensie	Inhoud
Geloofsbeleving	God als almachtige leider, straffende of belonende figuur
Morele oriëntatie	Extern: goed is wat gezag of regels voorschrijven
Zelfbeeld	Afhankelijk, zoekend naar veiligheid; conformerend
Motivatie	Gehoorzaamheid uit angst of verlangen naar bescherming
Spirituele taal	“Als ik maar goed genoeg ben, dan…” – transactiegericht denken
Sociale context	Sterke neiging tot groepsdenken, wij/zij-denken
Psychologisch	Lage innerlijke differentiatie, weinig tot geen zelfreflectie

Valkuilen

• Afhankelijkheidsdenken: Mensen blijven vastzitten in het zoeken naar autoriteit (leider, kerk, regels).
• Magisch of bijgeloofachtig geloof: Bijv. ‘Als ik genoeg bid, dan gebeurt het goede’.
• Angstcultuur: Straf en beloning bepalen gedrag, niet innerlijk besef.
• Machtsmisbruik is mogelijk: Autoritaire structuren worden als ‘van God’ beschouwd zonder kritisch denken.
• Weinig draagkracht bij tegenslag: Bij het uitblijven van gebedsverhoringen of wanneer ‘God niet ingrijpt’, ontstaat snel geloofscrisis.

Groeimogelijkheden

Richting	Uitleg
Introductie van innerlijkheid	Begeleiding kan mensen uitnodigen tot reflectie: Wat doet dit met jou? Hoe ervaar jij God daarin?
Veiligheid bieden	Zonder veiligheid geen groei. In deze fase is nabijheid, duidelijkheid en bevestiging essentieel.
Ethische bewustwording	Kleine stappen in moreel redeneren: Waarom is iets goed? in plaats van alleen Wie zegt dat het moet?
Godsbeeld verbreden	Van “God als rechter” naar “God als betrokkenheid, als richtinggevende liefde”.

Pastorale begeleiding – Tips & Praktische handvatten

Doelgroep	Strategie
Kinderen / nieuwe gelovigen	Verhalen gebruiken (zoals Exodus) die veiligheid, rechtvaardigheid en trouw tonen
Volwassenen in crisistijd	Bevestigen in Gods nabijheid en trouw, zonder direct ‘uitleg’ te willen geven
Kerkelijke context	Duidelijke structuur, rituelen, gemeenschap — maar mét openingen naar verdieping
Pastor zelf	Wees sensitief voor afhankelijkheidspatronen. Stel vragen die activeren in plaats van sturen.

Praktische oefening:

Vraag iemand: Wat geloofde jij als kind over God? Wat daarvan is nog hetzelfde, en wat is veranderd?
→ Hiermee help je de overgang inzetten naar zelfreflectie zonder oordeel.

Herkenbare situaties (casuïstiek)

1. Bezoeker in nood: “Ik begrijp niet waarom God dit toelaat. Heb ik iets fout gedaan?”
   → Bevestig de ervaring, maar introduceer zachtjes het idee dat lijden niet altijd een straf is.
2. Jonge gelovige: “Ik wil gewoon weten wat God van mij wil.”
   → Gebruik bijbelverhalen om te laten zien dat Gods wil ook ontdekt moet worden, niet alleen gehoord.
3. Streng religieuze achtergrond: “Alles buiten de kerk is verkeerd.”
   → Erken de waarde van trouw, maar stel open vragen over liefde, rechtvaardigheid en verschil.

Samenvatting – Fase 1 in één oogopslag

Aspect	Inhoud
Kernwoord	Gehoorzaamheid
Godsbeeld	Machtige, bepalende Redder
Bewustzijn	Extern georiënteerd – beloning/straf
Dabrowski niveau	Niveau 1 – Primaire integratie, weinig innerlijk conflict
Doel in begeleiding	Innerlijkheid wekken, veiligheid bieden, eerste stappen in zelfreflectie

FASE 2 – Ontwaken en Uittocht (Egypte verlaten)

“Laat mijn volk gaan” – de eerste stap naar innerlijke vrijheid

Koppeling tussen kaders

Systeem	Fase / Niveau	Beschrijving
Oser & Gmünder	Stadium 2: Instrumenteel geloof	Ruilrelatie met God: “Als ik dit doe, dan zegent God mij.” Eerste besef van wederkerigheid
Dabrowski	Niveau 2: Unilevel disintegration	Innerlijke frictie: het oude werkt niet meer, maar er is nog geen richting naar het nieuwe
Exodus	Uittocht na de 10 plagen	God bevrijdt het volk met kracht, maar de meerderheid blijft achter. De eerste stap vereist loslaten en durf
Bewustzijnslaag	Ontwakend bewustzijn	De ziel wordt wakker: “Er moet méér zijn dan dit.”
Beweging	Van slavernij → keuzevrijheid	Uit comfort, systeemdenken en externe afhankelijkheid

Kernkenmerken van deze fase

Aspect	Beschrijving
Godsbeeld	God als machtige Redder die ingrijpt — maar pas na volgehouden roep en wanhoop
Geloofsbeleving	Geloof als “doen voor beloning”: bidden, geven, dienen met verwachting van zegen
Zielsbeweging	Schok, crisis of innerlijke onvrede zet aan tot bewegen
Existentieel moment	De vraag: “Blijf ik, of ga ik op pad?” — cruciaal keuzemoment
Gemeenschapsbeleving	Grote druk van conformiteit. Wie vertrekt, verbreekt een impliciet contract
Spiritualiteit	Roep om bevrijding. Geloof als drager van hoop én als aanleiding voor conflict

Valkuilen

Valkuil	Uitleg
Blijven hangen in ruildenken	Verwachting dat God voorspelbaar is (“Als ik gehoorzaam ben, zal Hij…”)
Machtsprojectie op God	God als almachtige die situaties moet fixen; verzet als Hij dat niet doet
Verzet tegen loslaten	Egypte is bekend; vrijheid is onbekend. Veel mensen keren om
Morele controle	Anderen worden veroordeeld die niet binnen het oude systeem passen
Gebed als ‘contract’	Gebed verwordt tot een onderhandeling, geen relatie

Groeimogelijkheden

Groei-as	Beschrijving
Durven twijfelen aan het oude	Inzien dat het oude systeem niet meer dient, zonder het meteen te veroordelen
Roep om waarheid	Diepere vragen beginnen zich te roeren (“Wie ben ik? Waarom leef ik zo?”)
Ernst nemen van innerlijke honger	Onvrede, woede, frustratie als tekenen van ontwaken
Beslissingskracht ontwikkelen	De moed om het vertrouwde te verlaten, ondanks onzekerheid
Bewust afscheid nemen	Rituelen van loslaten kunnen kracht geven: symbolisch ‘Egypte’ benoemen en achterlaten

Symboliek van de Exodus

Element	Innerlijke betekenis
Egypte	Structuren die veiligheid gaven, maar de ziel beperken
Farao	De innerlijke stem die zegt: “Blijf maar hier. Dit is veiliger.”
10 plagen	Existentiële crisismomenten die je dwingen naar binnen te kijken
Bevrijding	Niet één moment, maar een proces: elke plaag breekt iets af
5/6 blijft achter	Slechts enkelen maken werkelijk de stap — innerlijke massa wil vasthouden aan het bekende
De eerste stap	De échte uittocht begint als je durft te gaan zonder het einde te kennen

Begeleidingsinzichten (pastoraal)

Situatie	Begeleidingstip
Mensen in twijfel	Normaliseer hun vragen: “Wat je voelt is niet het einde, maar misschien een begin.”
Angst om los te laten	Help benoemen wat Egypte is: Wat houd je tegen om op weg te gaan?
Verlieservaring	Verlies (relatie, werk, gezondheid) kan plaagmoment zijn: reflecteer op wat dat wakker roept
Taal van hoop en kracht	Verhalen als Exodus gebruiken om innerlijke kracht te activeren
Rituelen	Laat mensen fysiek iets doen: steen achterlaten, schrijven, symbolisch oversteken

Casusvoorbeelden

Jongvolwassene (23):

“Ik geloof wel in God, maar alles in de kerk voelt leeg. Waarom doe ik dit eigenlijk nog?”
Herken het ontwaken. Moedig haar aan om haar eigen geloofsvragen te benoemen, en niet meteen een nieuw antwoord te zoeken.

Man (50), werk kwijt, huwelijk wankelt:

“Alles valt uit elkaar. Ik bid, maar God doet niks.”
Begeleid hem in het loslaten van de ruilgedachte. Misschien is deze ontwrichting geen straf, maar een roep om echte vrijheid.

Samenvattend overzicht: Fase 2

Element	Inhoud
Kernvraag	Durf ik Egypte te verlaten — zonder zekerheden?
Godsbeeld	Bevrijder, maar niet voorspelbaar; God die je wekt tot beweging
Zielsbeweging	Verlangen naar vrijheid, verzet tegen controle
Kernemotie	Frictie tussen angst en hoop
Doel	Innerlijk ja zeggen tegen het onbekende pad
Waarschuwing	Je kunt altijd nog terug — maar dan sterft er iets in je ziel
Winst	De eerste stap naar autonomie en innerlijke waarheid
Bijbelse zinsnede	“Laat mijn volk gaan” (Ex. 5:1) – ook tegen je eigen innerlijke farao

Slotreflectie

“De ziel verlangt naar vrijheid, maar het lichaam houdt van zekerheid. Geloof begint waar je het bekende durft los te laten.”
Vraag voor reflectie of begeleiding:
Wat is vandaag mijn ‘Egypte’?
Wat in mij roept om bevrijding?
Wat houd ik nog vast dat ik eigenlijk al losgelaten heb?

FASE 3 – De Woestijn: Wakker worden in de leegte

“Waarom heb je ons uit Egypte gehaald?” – het oude trekt, het nieuwe is nog vormloos

Koppeling tussen kaders

Systeem	Fase / Niveau	Beschrijving
Oser & Gmünder	Stadium 3: Autonomie en moreel bewustzijn	God als richtinggevend principe; geloof krijgt structuur en reflectie
Dabrowski	Niveau 3: Multilevel disintegration	Innerlijke strijd tussen oude patronen en hogere waarden; moreel ontwaken
Exodus	De woestijnjaren	Het volk is vrij, maar onzeker. Ze klagen, rebelleren, willen terug naar Egypte
Bewustzijnslaag	Existentiële ontwaking	De ziel ontdekt: vrijheid is geen comfort, maar verantwoordelijkheid
Beweging	Van overleven → verantwoordelijkheid nemen	De mens moet zelf keuzes leren maken, zonder directe zekerheid of beloning

Kernkenmerken van deze fase

Aspect	Beschrijving
Godsbeeld	Afwezig, stil, abstract — God spreekt via richtlijnen, niet meer via wonderen
Geloofsbeleving	Geloof als systeem dat houvast biedt, maar wringt als het te strak wordt
Zielsbeweging	Verdriet, heimwee, verwarring: “Wat nu? Wat geloof ik nog?”
Existentieel moment	De eerste confrontatie met leegte en innerlijk ongemak
Gemeenschapsbeleving	Tegenspraak, groepsdruk, fragmentatie: sommigen willen terug, anderen vooruit
Spiritualiteit	Reflectief, gestructureerd, maar emotioneel droog – geen vuur meer, wel richting

Valkuilen

Valkuil	Uitleg
Terugverlangen naar Egypte	Het oude systeem (kerk, zekerheid, gebedsroutines) voelt ineens weer aantrekkelijk
Gevoel van verlatenheid	Het lijkt alsof God zwijgt — dit voelt als “verloren” zijn
Verstarring in regels	Structuur zoeken kan leiden tot dogmatisme of controlezucht
Projectie op leiders	Mozes wordt geidealiseerd of aangevallen – mensen zoeken externe houvast
Identiteitsverwarring	Wie ben ik nog als mijn oude overtuigingen wegvallen?

Groeimogelijkheden

Groei-as	Beschrijving
Verantwoordelijkheid nemen	Zelf leren denken, kiezen en geloven – zonder afhankelijkheid van externe bevestiging
Uithouden van onzekerheid	Je hoeft nog niet “aan te komen” – leren rusten in het niet-weten
Luisteren naar de stilte	In de afwezigheid van wonderen leert men de stem van binnen te onderscheiden
Opbouwen van moreel kompas	Vanuit reflectie ontstaat innerlijke oriëntatie – rechtvaardigheid, trouw, integriteit
Nieuwe vormen van gemeenschap	Geloofsgemeenschap wordt minder “club”, meer “reisgenoten”

Symboliek van de Woestijn

Element	Innerlijke betekenis
Dorheid	Geen emotionele “kick” meer; geloof voelt droog of saai
Klagen	De ziel zoekt uiting voor het verlies van het oude vertrouwen
Manna en kwakkels	Er is genoeg voor vandaag – leren leven in het moment
Water uit de rots	Verborgen bronnen van kracht verschijnen waar je het niet verwacht
De wet (Tien Woorden)	Geloof krijgt taal, richting en structuur – geen magie, maar moraal

Begeleidingsinzichten (pastoraal)

Situatie	Begeleidingstip
Mensen die ‘niks meer voelen’	Normaliseer de stilte: “Geloof groeit niet alleen in vuur, ook in as.”
Overgang van emotie naar overtuiging	Help mensen hun geloof niet te baseren op gevoelens, maar op waarden en trouw
Klagende of kritische mensen	Neem hun klagen serieus – dat is vaak een teken van betrokkenheid en innerlijk conflict
Verlies van gebedszekerheid	Introduceer contemplatie of stilte als alternatieve vorm van gebed
Structureel denken	Laat structuur dienen, niet verstarren – bied ruimte binnen grenzen

Casusvoorbeelden

Vrouw (38), na burn-out:

“Ik ben alles kwijt. God voelt ver weg. Ik weet niet meer of ik wel geloof.”
Begeleid haar door de woestijn heen. Geen snelle antwoorden, maar bevestiging dat deze leegte een doorgang is, geen eindpunt.

Theologiestudent (25):

“Ik merk dat ik mijn geloof niet meer simpel kan beleven. Ik wil die kinderlijke zekerheid terug, maar het lukt niet.”
Laat hem ontdekken dat volwassen geloof andere vormen van zekerheid biedt: verantwoordelijkheid, integriteit, trouw – zonder dat het “simpel” is.

Samenvattend overzicht: Fase 3

Element	Inhoud
Kernvraag	Kan ik trouw blijven aan het pad, ook als het droog en onduidelijk is?
Godsbeeld	Heilig, stil, ordenend – niet meer interveniërend, maar richtinggevend
Zielsbeweging	Heimwee naar vroeger, worsteling met het nu
Kernemotie	Frustratie, verwarring, maar ook moreel ontwaken
Doel	Opbouwen van innerlijke structuur en moreel bewustzijn
Waarschuwing	Wie in deze fase blijft hangen, loopt risico op cynisme of kil rationalisme
Winst	Een geloof dat geworteld is in keuze, verantwoordelijkheid en trouw
Bijbelse zinsnede	“Waarom hebt U ons uit Egypte geleid?” (Ex. 14:11) – de echo van ontwaken

Slotreflectie

“De woestijn is niet de plek waar je faalt – het is de plek waar je volwassen wordt.”

Vragen voor reflectie of begeleiding:
– Durf ik het oude los te laten, zelfs als ik het nieuwe nog niet zie?
– Wat geeft mij richting als de stem van God stil is?
– Welke innerlijke waarden wil ik nu vormgeven?

FASE 4 – De Sinaï: Leven in Vrijheid, voorbij het Gouden Kalf

“Ik ben de HEER die jou uit slavernij heeft geleid…” – De roep tot écht leven begint hier.

Koppeling tussen kaders

Systeem	Fase / Niveau	Beschrijving
Oser & Gmünder	Stadium 4: Gemedieerde autonomie	Innerlijk kompas, persoonlijke integratie van geloof en leven
Dabrowski	Niveau 4: Georganiseerde disintegratie	Bewuste herstructurering van het zelf; waarden en idealen vormen de kern
Exodus	Bij de Sinaï – ontvangst van de Tien Woorden	Ontvankelijkheid voor innerlijke orde; breken met oude beelden
Bewustzijnsniveau	Authentiek zelfbewustzijn	Herontdekking van roeping, gaven en identiteit
Beweging	Van reactief naar intentioneel leven	Geen overlevingsreflex meer, maar bewuste overgave aan een nieuwe levensvorm

Kernkenmerken van deze fase

Aspect	Beschrijving
Godsbeeld	Niet langer een magische redder, maar de Ik-ben-die-er-zal-zijn – relationeel, richtinggevend
Geloofsbeleving	Persoonlijk geïntegreerd: niet geleend van traditie, maar belichaamd in het eigen leven
Zielsbeweging	Onthechting van valse zekerheden; integratie van kwetsbaarheid en kracht
Existentieel moment	De confrontatie met het Gouden Kalf: alles wat je geloofde moest sneuvelen
Gemeenschapsbeleving	Verbonden in samenwerking aan een heilig doel (Tabernakel): delen van gaven
Spiritualiteit	Leven vanuit een innerlijk weten – trouw aan jezelf én aan het goddelijke in je

Valkuilen

Valkuil	Uitleg
Terugvallen in oude beelden	In onzekerheid grijpen naar tastbare vormen van God (zoals het Gouden Kalf)
Overidentificatie met ‘rol’	Je identiteit verwarren met je functie of talent
Zelfverheerlijking	De ontdekking van gaven kan leiden tot zelfgerichtheid in plaats van dienstbaarheid
Systeemvrees	Elke vorm van structuur wantrouwen (ook als die voedend kan zijn)
Isolatie	In een persoonlijke geloofsbeleving kunnen anderen je moeilijk volgen

Groeimogelijkheden

Groei-as	Beschrijving
Ware identiteit omarmen	Ontdekken wie je bent zonder de overlevingsstrategieën uit eerdere fasen
Innerlijk kompas ontwikkelen	Morele en spirituele keuzes maken vanuit gewetensvol bewustzijn
Leven geven aan je gaven	Je talenten worden niet langer ‘voor jezelf’ ingezet, maar ten dienste van het geheel
Vrijheid in verbondenheid	Weten: ik ben vrij – en juist daarom kies ik voor trouw, gemeenschap en dienstbaarheid
Nieuwe orde omarmen	De Tien Woorden zijn geen geboden, maar richtingaanwijzers voor leven in waarheid en liefde

Symboliek van de Sinaï

Element	Innerlijke betekenis
Gouden Kalf	Alles waar je veiligheid in zocht (beelden, status, rol) – het moet sneuvelen
Tien Woorden	Geen wetten van controle, maar richtlijnen voor leven in waarheid en liefde
Tabernakel	Het heilige krijgt vorm in jou – jouw unieke gaven bouwen aan Gods aanwezigheid
Oproep tot heiliging	Leven wordt niet meer verdeeld in ‘geestelijk’ en ‘gewoon’ – alles mag doordrenkt zijn van betekenis
God spreekt vanuit vuur, maar ook stilte	God is nabij, maar niet beheersbaar – relatie zonder manipulatie

Begeleidingsinzichten (pastoraal)

Situatie	Begeleidingstip
Iemand heeft geloofssysteem losgelaten	Help ontdekken wat er blijft als het systeem verdwijnt: “Wat is jouw innerlijke stem?”
Verlies van oude zekerheden	Geef ruimte om te rouwen – ook oude geloofsvormen hebben waarde gehad
Ontdekken van gaven	Begeleid niet enkel in ‘talentontwikkeling’, maar in het richten van die gaven op liefde en gemeenschap
Vraag naar roeping	Vragen stellen als: “Wat vraagt het leven van jou?” of “Waarin voel jij je tot zegen?”
Identiteitscrisis	Help onderscheiden: wat is overlevingsmechanisme, en wat is jouw ware kern?

Casusvoorbeelden

Man (52), verlaten door zijn geloofsgemeenschap:

“Ik voel me verraden. Maar ik ontdek nu wat ik eigenlijk zelf geloof – los van alles wat me is aangeleerd.”

Begeleiding: ondersteun zijn proces van her-inneren wie hij is, voorbij externe goedkeuring. Introduceer de Tien Woorden als innerlijke richtinggevers, niet als geboden.

Vrouw (30), kunstenaar:

“Ik heb mijn geloof herontdekt via mijn creativiteit. Ik voel me dichter bij God dan ooit, maar ik pas nergens meer.”

Begeleiding: bevestig haar ervaring. Leg verbinding tussen haar kunst en het bouwen van een tabernakel: haar gave als ruimte waarin God kan wonen.

Samenvattend overzicht: Fase 4 – Sinaï

Element	Inhoud
Kernvraag	Durf ik te leven als wie ik werkelijk ben – zonder maskers, zonder kalveren?
Godsbeeld	Nabij, niet-beheersbaar, richtinggevend: “Ik ben”
Zielsbeweging	Van overleven naar vrij leven – niet meer aanpassen, maar afstemmen
Kernemotie	Schaamte en bevrijding – rouwen om het oude, ontwaken in het nieuwe
Doel	Integratie van identiteit, gave en roeping – belichaamd geloof
Waarschuwing	Wie zijn vrijheid niet leert dragen, grijpt terug naar controle of symbolen
Winst	Een leven dat in waarheid geleefd wordt – vrij, trouw, dienstbaar
Bijbelse zinsnede	“Ik ben de Heer, jouw God, die jou uit slavernij heeft bevrijd.” (Ex. 20:2)

Slotreflectie

“De ware vrijheid begint niet met het breken van ketens, maar met het loslaten van valse beelden.”

Vragen voor reflectie of begeleiding:
– Wat is mijn ‘Gouden Kalf’ – waarin zocht ik veiligheid die geen leven geeft?
– Welke Woorden geven mij richting – zonder me op te sluiten?
– Wat in mij mag nu dienstbaar worden aan het grotere geheel?

FASE 5 – Het gaan uit de woestijn: De grens van vertrouwen en angst

“Het beloofde land lonkt, maar de weg is smal en vol onzekerheid.”

Koppeling tussen kaders

Systeem	Fase / Niveau	Beschrijving
Oser & Gmünder	Stadium 5: Authentieke zelfstandigheid	Bereidheid om oude patronen definitief los te laten en eigen pad te gaan
Dabrowski	Niveau 5: Derde geordende integratie	Volledig geïntegreerd zelf, bewust van eigen waarden en bereid tot verandering
Exodus	Van de woestijn naar het Beloofde Land	De overgang van overleven naar levensvoldoening, met grote uitdagingen
Bewustzijnsniveau	Zelf-transcendent bewustzijn	Vertrouwen op diepere principes voorbij de angst voor het onbekende
Beweging	Van stagnatie naar daadwerkelijke actie en toewijding

Kernkenmerken van deze fase

Aspect	Beschrijving
Emotie	Angst en hoop – het spanningsveld tussen verlangen naar toekomst en vrees om te falen
Besluitvorming	Noodzaak om het bekende achter zich te laten, ondanks onzekerheden
Geloof	Vertrouwen groeit, maar is nog fragiel; beproevingen testen de innerlijke trouw
Groepsdynamiek	Spreiding tussen de ‘verspieders’ die terugschrikken en de ‘Jozua en Kalebs’ die doorzetten
Levenshouding	Durf tot risico’s, veerkracht in tegenslag, en hoopvol vasthouden aan het einddoel
Symboliek	Overgangsritueel – de drempel van volwassenheid en geestelijke volwassenheid

Valkuilen

Valkuil	Uitleg
Terugtrekken in veiligheid	Angst om het onbekende tegemoet te treden leidt tot verlamming of terugval
Twijfel aan eigen kunnen	Onderwaardering van de eigen kracht, wat groei blokkeert
Onrealistische verwachtingen	Verlangen naar snel succes zonder de diepte van transformatie te doorleven
Isolatie	Weggaan zonder verbinding kan leiden tot eenzaamheid en verminderde steun
Verlies van vertrouwen	Wanneer kleine tegenslagen als bewijs van falen worden gezien

Groeimogelijkheden

Groei-as	Beschrijving
Vertrouwen cultiveren	Oefenen in geloof dat de weg open zal zijn, ondanks onzekerheid
Veerkracht ontwikkelen	Omgaan met teleurstelling zonder terug te vallen in oude patronen
Verbinding zoeken	Steun en gemeenschap blijven opzoeken als fundament
Eigenheid vieren	Bewust kiezen voor het eigen pad, ook als dat lastig is
Doorzettingsvermogen	Het vermogen om stappen te blijven zetten, ook als het moeilijk voelt

Symboliek van de verspieders en de woestijn

Element	Innerlijke betekenis
Verspieders	Angst, scepsis, innerlijke stemmen die waarschuwen en soms tegenhouden
Jozua en Kaleb	Dappere trouw, diep vertrouwen in het grotere verhaal
Woestijn	Overgangsfase, plek van beproeving, zuivering en zelfontdekking
Beloofde Land	De horizon van groei, vruchtbaarheid, en werkelijk leven in vrijheid
Sterfelijkheid van de rest	Niet iedereen is bereid om te veranderen; soms is loslaten nodig

Begeleidingsinzichten (pastoraal)

Situatie	Begeleidingstip
Angst om te stappen te zetten	Help het gesprek openen over angsten, moedig kleine stappen aan
Twijfel en ontmoediging	Herinner aan eerdere doorbraken en groeimomenten; versterk het vertrouwen
Verlies van steun	Zoek alternatieve gemeenschappen of ondersteuningsnetwerken
Keuzes maken	Help helderheid scheppen over wat echt bij de roeping past
Leiderschap in transitie	Moedig spirituele leiders aan om hoop en visie uit te dragen in deze fase

Casusvoorbeelden

Jongvolwassene (27) die na jaren vastzitten in twijfels besluit te emigreren voor studie en werk:
“Ik weet niet zeker of ik het aankan, maar als ik blijf, zal ik nooit weten wat er mogelijk is.”

Begeleiding: Focus op kleine haalbare doelen, erken de moed, help hem zijn steunnetwerk uit te breiden.

Midlife persoon (45) die de kerkelijke gemeenschap heeft verlaten en nu zoekt naar nieuwe zingeving:

“Ik voel me soms verloren, het oude vertrouwde heb ik achter me gelaten, maar ik weet niet wat ik ga vinden.”

Begeleiding: Ondersteun bij het vinden van nieuwe vormen van gemeenschap, benadruk het groeiproces en geef ruimte voor vallen en opstaan.

Samenvattend overzicht: Fase 5 – Uit de Woestijn

Element	Inhoud
Kernvraag	Durf ik het onbekende tegemoet te gaan, ook al is het eng?
Emotie	Spanningsveld tussen angst en hoop
Levenshouding	Veerkracht en vertrouwen in de eigen groei
Godsbeeld	Vertrouwen in een God die ruimte geeft voor vrijheid en keuzes
Doel	Overgang naar een volwassen, authentiek leven
Waarschuwing	Niet terugvallen in oude patronen of vermijden van groei
Winst	Groter zelfvertrouwen, nieuwe levensmogelijkheden, diepgang in geloof
Bijbelse zinsnede	“De Heer is met ons; wees niet bang.” (Jozua 1:9)

FASE 6 – Het komen in Kanaän: Eigen land innemen en verantwoordelijkheid nemen

“Van volgen naar zelf staan: dit is mijn leven, mijn land, mijn strijd.”

Koppeling tussen kaders

Systeem	Fase / Niveau	Beschrijving
Oser & Gmünder	Stadium 6: Volwassen autonomie en zelfverantwoordelijkheid	De stap naar volledige eigen verantwoordelijkheid, eigen keuzes en zelfsturing
Dabrowski	Niveau 6: Derde geordende integratie, zelfverwezenlijking	Zelfstandige integratie van waarden en eigenheid, innerlijke kracht en authenticiteit
Exodus	Oversteken van de Jordaan, innemen van Kanaän	Symboliek van overgang naar volwassenheid en eigenaarschap van het leven
Bewustzijnsniveau	Zelfbewust en zelftranscendent bewustzijn	Bewustzijn van eigen plek, verantwoordelijkheid en verbondenheid met het grotere geheel
Beweging	Van vertrouwen op God naar actieve zelfsturing en inzet

Kernkenmerken van deze fase

Aspect	Beschrijving
Emotie	Trots, moed, soms strijd en onzekerheid
Besluitvorming	Actief kiezen, plannen en durven staan voor eigen waarden en keuzes
Geloof	Ervaren van Gods nabijheid in zelfstandigheid, vertrouwen in eigen kracht én Gods steun
Groepsdynamiek	Soms een eenzame strijd, minder afhankelijk van de groep
Levenshouding	Proactief, verantwoordelijkheid nemend, zelfsturend en vechtend voor het eigen ‘land’
Symboliek	Oversteken van de Jordaan als drempel naar volwassenheid en eigenaarschap

Valkuilen

Valkuil	Uitleg
Te grote eigenheid zonder verbinding	Zelfstandigheid kan leiden tot isolement of arrogantie
Angst voor verlies van controle	Moeite met het laten gaan van de beschermende ‘wolkolom’ en steun
Overbelasting door strijd	Het gevecht voor je eigen plek kan uitputtend zijn
Verlies van vertrouwen in God	Denken dat je het helemaal alleen moet doen zonder spirituele steun
Verlies van richting	Zonder helder doel kan de strijd versnipperen of zinloos lijken

Groeimogelijkheden

Groei-as	Beschrijving
Zelfverantwoordelijkheid omarmen	Bewust kiezen voor je eigen weg met alle consequenties
Balans tussen autonomie en verbondenheid	Zelfstandig zijn zonder de verbinding met God en gemeenschap los te laten
Veerkracht ontwikkelen	Blijven volhouden, ook als het innemen van je ‘land’ weerstand oproept
Authenticiteit versterken	Eigen waarden en identiteit helder maken en uitdragen
Spirituele diepgang bewaren	Godservaring en vertrouwen integreren in eigen keuzes en strijd

Symboliek en betekenis

Element	Innerlijke betekenis
Jordaan oversteken	De overgang van afhankelijkheid naar volwassen zelfverantwoordelijkheid
Innemen van het land	Het claimen van eigen identiteit, levensruimte en bestemming
Strijd	Noodzakelijke confrontaties met interne en externe barrières
Wolkolom/vuurkolom loslaten	Het loslaten van het directe ‘geleide hand’ en vertrouwen op eigen kracht
Kanaän	Volwassenheid, volwassen geloof, en authentiek leven in vrijheid

Begeleidingsinzichten (pastoraal)

Situatie	Begeleidingstip
Twijfel over eigen kracht	Help het vertrouwen in de eigen gaven en talenten versterken
Gevoel van isolatie	Moedig het zoeken van gemeenschap aan die ruimte biedt voor eigenheid
Strijd met oude patronen	Ondersteun bij het herkennen en loslaten van oude overlevingsmechanismen
Balans zoeken	Werk aan het integreren van zelfstandigheid met verbondenheid met God en anderen
Doelgerichtheid	Help bij het concretiseren van doelen en het plannen van stappen

Casusvoorbeelden

Fase 6 is het moment waarop de ziel geen overtuiging meer nodig heeft, maar leeft vanuit een stille, gedeelde nabijheid. God is niet meer een Ander — Hij is de adem in alles, en liefde is de enige taal die nog klopt.

Samenvatting Fase 6 – Het land innemen

Element	Inhoud
Kernvraag	Durf ik mijn plek in te nemen, met alles wat dat betekent?
Emotie	Trots, moed, spanning
Levenshouding	Zelfverantwoordelijk, proactief, vechtend voor eigen ruimte
Godsbeeld	God als steun en krachtbron in zelfstandigheid
Doel	Volwassen autonomie en authentiek leven
Waarschuwing	Niet te veel in eigen kracht vertrouwen zonder verbinding
Winst	Volledig eigenaarschap over eigen leven en bestemming
Bijbelse zinsnede	“Wees sterk en moedig, want gij zult het volk in bezit geven dat Ik hun beloofd heb.” (Jozua 1:6)

FASE 7 – Leven in Kanaän: Rust, overgave en mystieke eenheid

“Niet om te veroveren, maar om te zijn.”

Koppeling tussen kaders

Systeem	Fase / Niveau	Beschrijving
Oser & Gmünder	(Hypothetisch) Stadium 6: Universeel bewustzijn, mystieke verbondenheid	De fase waarin dualiteit verdwijnt en er eenheid ontstaat tussen mens en God
Dabrowski	Niveau 6+: Transcendente integratie	Zelfoverstijging, leven vanuit mededogen en spirituele overgave
Exodus	Leven in het land in vrede en rust – de Sabbat	Wonen in het land, de tempel, het leven in Shalom – geen strijd meer, maar aanwezigheid
Bewustzijnsniveau	Kosmisch of non-duaal bewustzijn	God wordt niet meer ervaren als ‘anders’, maar als in alles en alles in God
Beweging	Van doen naar zijn – de ziel is aangekomen

Kernkenmerken van deze fase

Aspect	Beschrijving
Emotie	Vrede, diepe rust, stille vreugde
Relatie tot God	Geen afstand meer – God in mij, en ik in God
Spiritualiteit	Stil, eenvoudig, doorleefd – zonder noodzaak tot bewijs of vorm
Levenshouding	Aanwezig, liefdevol, niet-oordelend, dragend
Verlangen	Niet naar méér, maar naar verdieping in het huidige moment
Symboliek	Sabbat, tempel, het land als heilige ruimte, elke adem als gebed

Valkuilen

Valkuil	Uitleg
Onthechting zonder verbinding	Het risico dat mystieke rust verandert in wereldvreemdheid
Afkeer van het gewone	Moeite met terugkeren naar de dagelijkse verantwoordelijkheden
Onzichtbaarheid	Deze fase is vaak stil en verborgen, en kan door anderen niet herkend worden
Moeilijk overdraagbaar	Moeite om deze innerlijke ervaring in woorden, structuren of leer te vatten
Risico op spiritueel narcisme	Als iemand deze fase claimt vanuit ego in plaats van door overgave

Groeimogelijkheden

Groei-as	Beschrijving
Leven als sacrament	Elk moment, elke ontmoeting wordt heilig
Volledig mens-zijn omarmen	Mens zijn als vorm van goddelijke belichaming
Dienstbaarheid zonder dwang	Dienen niet vanuit plicht, maar vanuit zijn
Openheid voor alles wat is	Geen afweer, geen oordeel – alles mag bestaan in liefde
Oefenen in aanwezigheid	Niet meer grijpen, niet meer streven – gewoon zijn

Symboliek en betekenis

Element	Innerlijke betekenis
Sabbat	Leven in ritme met God – zonder drang naar controle
Tempel	Innerlijke ruimte van ontmoeting – het heilige midden
Vrucht dragen	Niet door prestatie, maar door zijn wie je bent
Shalom	Heelheid, vrede, harmonie – in jezelf en de wereld
Elke dag heilig	Niet wachten op het heilige, maar het herkennen in het gewone

Begeleidingsinzichten (pastoraal)

Situatie	Begeleidingstip
Mensen die ‘stil vallen’ in hun geloof	Help hen ruimte geven aan deze stilte, zonder het te forceren of te vullen
Zachte, dragende gelovigen zonder behoefte aan structuur	Erken hun volwassenheid en geef hen een plek in de gemeenschap, ook zonder rol of zichtbaarheid
Twijfel aan nut of betekenis	Veranker hun ervaring in het bredere verhaal van geloof en liefde – zij zijn betekenis
Zoektocht naar mystiek zonder zweverigheid	Breng mystiek terug naar de eenvoud: stilte, adem, liefde, nabijheid
Zorg voor verbinding	Help bij het integreren van deze diepe rust in gewone relaties en gemeenschapsleven

Casusvoorbeelden

Geen klassieke casussen, wél hints

Wat we wél kunnen doen is verhalen of fragmenten aanreiken die iets laten zien van deze staat. Denk aan:
Fragmenten uit het leven van Moeder Teresa, waarin haar handelen loskomt van innerlijke zekerheid, maar geworteld blijft in onvoorwaardelijke liefde.
De sabbat in de Bijbel: rust, overgave, zijn.
Het leven van Jezus na de opstanding: hij verschijnt, hij spreekt vrede, hij dringt zich niet op.
Mystieke poëzie: Rumi, Meester Eckhart, Teresa van Ávila.

Samenvatting Fase 7 – Leven in eenheid

Element	Inhoud
Kernvraag	Kan ik zijn in liefde, zonder te moeten, zonder te grijpen?
Emotie	Vrede, dankbaarheid, diepe vreugde
Levenshouding	Eenvoud, aanwezigheid, compassie
Godsbeeld	God als het ZIJN zelf, als Aanwezigheid in alles
Doel	Niet meer streven, maar ontvangen
Waarschuwing	Niet afglijden in passiviteit of onthechting zonder verbinding
Winst	Innerlijke vrede, wijsheid, belichaamde liefde
Bijbelse zinsnede	“In Hem leven wij, bewegen wij, en zijn wij.” (Handelingen 17:28)