De dans van Afstoten en Aantrekken

Waarom het “Demand–Withdraw”-patroon relaties langzaam uitholt
In veel relaties speelt zich een terugkerend toneelstuk af: de één wil praten, de ander zwijgt.
De één dringt aan — op verandering, erkenning, contact — terwijl de ander zich juist terugtrekt, afsluit of verstart.

Deze herhalende cyclus staat in de relatiewetenschap bekend als het Demand–Withdraw Pattern, en vormt volgens John Gottman en vele andere onderzoekers (onder wie Christensen & Heavey, 1990) een van de sterkste voorspellers van relationele ontevredenheid.

Het is een patroon dat niet begint met onwil, maar met verschillende manieren van omgaan met emotionele dreiging.

De logica van de cyclus

De dynamiek ontvouwt zich vaak als volgt:
– De demander — meestal de vrouw — voelt afstand en zoekt herstel via gesprek of confrontatie.
– De withdrawer — vaak de man — ervaart dat gesprek als druk of kritiek en zoekt rust door zich terug te trekken.

Wat bedoeld is als toenadering, voelt voor de ander als bedreiging.
En wat bedoeld is als zelfbescherming, voelt voor de ander als afwijzing.

Gottman toonde aan dat dit patroon zichzelf versterkt:
hoe meer de één aandringt, hoe sterker de ander zich afsluit —
tot er een stilstand ontstaat waarin beiden zich onbegrepen en onveilig voelen.

“De ironie van deze cyclus,” schrijft Gottman,
“is dat beide partners vechten voor hetzelfde: emotionele veiligheid. Ze gebruiken er alleen tegengestelde strategieën voor.”

De psychologische wortels

De dynamiek tussen aandringen en terugtrekken is diep verankerd in hechtingsstijlen.
Waar de een — vaak de demander — een angstig-hechtingspatroon heeft (gericht op nabijheid en bevestiging),
neigt de ander — de withdrawer — naar een vermijdende hechtingsstijl (gericht op autonomie en rust).

Wanneer spanning stijgt, wordt dit verschil uitvergroot:
– De angstige partner ervaart stilte als afwijzing en zoekt meer contact.
– De vermijdende partner ervaart confrontatie als overprikkeling en zoekt afstand.

Neurobiologisch gezien schakelt de één naar hyperactivatie (zoekgedrag), de ander naar deactivatie (afsluiting).
Beide reacties zijn pogingen om controle te hervinden over het eigen stresssysteem.

Het probleem is dat ze elkaar versterken:
hoe harder de één roept “kom dichterbij”, hoe sterker de ander denkt “laat me met rust.”
Zo wordt een beschermingsstrategie van twee kanten een gesloten circuit van misverstaan.

Hoe het lichaam reageert

Gottman merkte in zijn laboratorium op dat mannen tijdens dit soort interacties sneller fysiologisch overspoeld raken.
Hun hartslag stijgt boven de 100 slagen per minuut, cortisolwaarden nemen toe, en het brein schakelt over van cognitieve verwerking naar overlevingsmodus.

In die toestand kan de withdrawer nauwelijks nog emotioneel beschikbaar zijn — niet omdat hij niet wíl, maar omdat zijn zenuwstelsel het niet toelaat.

De demander ziet dit echter niet als biologisch mechanisme, maar als desinteresse of emotionele luiheid, en intensiveert daardoor haar pogingen tot contact.

De paradox is compleet:
de één dringt aan om verbinding te herstellen,
de ander trekt zich terug om de relatie te beschermen tegen escalatie.

Beiden bedoelen het goed, maar ervaren het tegenovergestelde.

De genderdynamiek

In heterorelaties komt de verdeling (vrouw = demander, man = withdrawer) opvallend vaak voor.
Dat is geen toeval, maar deels sociaal en hormonaal bepaald.

– Sociaal: vrouwen leren van jongs af aan dat relatieonderhoud hun domein is; ze worden geconditioneerd om spanning te benoemen.
– Biologisch: testosteron verlaagt de gevoeligheid voor sociale stress, terwijl oestrogeen juist de gevoeligheid voor emotionele signalen verhoogt.
– Cultureel: mannen internaliseren vaker het idee dat kwetsbaarheid gelijkstaat aan zwakte, waardoor ze sneller afsluiten bij emotionele dreiging.

Het gevolg: vrouwen nemen vaak de relationele verantwoordelijkheid, mannen de emotionele rem.
Niet omdat ze niet geven om verbinding, maar omdat hun sociale en fysiologische conditionering verschillende ‘toegangswegen’ tot nabijheid creëert.

De emotionele ervaring van beide kanten
– Voor de demander:
Het voelt alsof je tegen een muur praat.
Elk woord dat geen antwoord krijgt, bevestigt het gevoel: “Ik ben alleen in deze relatie.”
Aandringen wordt dan geen keuze, maar een overlevingsstrategie — een poging om niet te verdwijnen.
– Voor de withdrawer:
Het voelt alsof niets wat je doet goed is.
Elk gesprek lijkt een examen dat je bij voorbaat niet kunt halen.
Terugtrekken is geen afwijzing, maar een manier om het gevoel van falen te dempen.

Beide posities zijn pijnlijk, maar vanuit binnenuit logisch.
De enige manier om de cyclus te doorbreken is erkennen dat het geen strijd is tussen betrokkenheid en onverschilligheid,
maar tussen twee vormen van angst: de angst om verlaten te worden en de angst om overweldigd te raken.

De omkering: van druk naar dialoog

Herstel begint niet met meer praten, maar met anders luisteren.
De Gottmans beschrijven hoe het patroon alleen verandert als beide partners elkaars onderliggende behoefte leren zien.

Voor de demander betekent dat:
– De snelheid van het gesprek vertragen.
– Spreken vanuit behoefte, niet beschuldiging (“Ik mis contact” in plaats van “Je luistert nooit”).
– Ruimte laten voor stilte, zodat de ander niet overprikkeld raakt.

Voor de withdrawer betekent dat:
– Aanwezig blijven, ook als je geen oplossing hebt.
– Leren verdragen dat emotionele intensiteit niet gevaarlijk is.
– Eerlijk benoemen wanneer je overspoeld raakt (“Ik wil dit gesprek, maar ik moet even vijf minuten ademhalen”).

In Gottmans woorden: “Partners moeten leren om elkaars stress te reguleren, niet elkaars gedrag.”

De kern is dus niet communicatie, maar co-regulatie — het vermogen om de ander gerust te stellen door emotionele beschikbaarheid.

Het relationele evenwicht

In stabiele relaties wisselen partners flexibel van rol: de één mag af en toe trekken, de ander mag tijdelijk afstand nemen,
maar geen van beiden blijft structureel gevangen in één positie.

Het gezonde ritme is een ademhaling: toenadering en terugtrekking in balans.

Wanneer die flexibiliteit verdwijnt, wordt de relatie een statisch systeem waarin elk gesprek hetzelfde verloop kent — een herhaling zonder oplossing.

De culturele context

Het Demand–Withdraw Pattern is niet enkel individueel,
het weerspiegelt ook de moderne spanning tussen expressie en autonomie.
We leven in een cultuur die enerzijds emotionele openheid verheerlijkt,
maar anderzijds autonomie als hoogste goed beschouwt.
Binnen relaties botsen die idealen voortdurend.

De demander vertegenwoordigt de cultuur van verbinding,
de withdrawer de cultuur van zelfbescherming.
Beide houdingen zijn legitiem,
maar zonder afstemming worden ze elkaars vijand.

Slot

In elke ruzie zitten twee angsten verstopt:
de angst om niet gehoord te worden, en de angst om niet genoeg te zijn.

Het Demand–Withdraw Pattern is niet de vijand van liefde —
het is de pijnlijke spiegel van hoe moeilijk het is om veiligheid te bewaren
in een relatie die tegelijk nabijheid en autonomie verlangt.

Herstel begint zodra partners begrijpen dat ze niet tegenover,
maar naast elkaar vechten tegen dezelfde vijand:
de angst dat de ander verdwijnt.

Kernboodschap:
Het Demand–Withdraw Pattern is geen communicatieprobleem, maar een hechtingsreactie.
Wie leert zien dat aandringen en terugtrekken twee manieren zijn om dezelfde behoefte — veiligheid — te beschermen,
kan de cyclus doorbreken door minder te eisen en meer te erkennen.