Oefening van buiten naar binnen

Dit artikel is een hulpmiddel om dieper na te denken over de motivaties die ten grondslag liggen aan de dingen die je doet. Door bewust onderscheid te maken tussen twee verschillende soorten motivatie – intrinsieke motivatie (gedreven vanuit je eigen waarden, gaven en talenten) en extrinsieke motivatie (gedreven door de verwachtingen van anderen of maatschappelijke normen) – krijg je meer inzicht in de keuzes die je maakt. Dit thema sluit aan bij het eerste artikel, De onzichtbare last van de hogeropgeleide vrouw, waar de druk van maatschappelijke verwachtingen wordt besproken. Het derde artikel, Een reis naar je zijnsbasis, bouwt hierop voort door vrouwen uit te nodigen om stil te staan bij hun eigen verlangens en behoeften, en zo een balans te vinden tussen externe verwachtingen en interne motivatie.

Het is vaak makkelijk om in de automatische pilootmodus te schakelen en te handelen volgens wat van je verwacht wordt, zonder echt stil te staan bij waarom je bepaalde dingen doet. Door je motivatie te onderzoeken, krijg je de kans om te ontdekken of je acties voortkomen uit een oprechte passie voor wat je doet of uit een gevoel van verplichting. Dit proces biedt niet alleen helderheid over je keuzes, maar stelt je ook in staat om bewustere beslissingen te nemen die in lijn zijn met jouw diepere verlangens en persoonlijke waarden.

Intrinsieke motivatie komt voort uit een innerlijke drive: het verlangen om te groeien, bij te dragen of iets te doen wat echt bij je past. Het is de brandstof die je energie geeft en voldoening schenkt, vaak zonder dat je daar externe beloningen voor nodig hebt. Aan de andere kant kan extrinsieke motivatie ontstaan door externe druk, verwachtingen of beloningen. Het kan zijn dat je iets doet omdat het hoort, omdat anderen dat van je verwachten, of omdat je bang bent voor oordeel of afwijzing. Dit kost vooral veel energie en zorgt er voor dat je het op kracht doet omdat je denkt daarmee aan verwachtingen te voldoen.

Door deze twee soorten motivatie te onderscheiden, krijg je niet alleen inzicht in waarom je doet wat je doet, maar kun je ook beter bepalen welke verantwoordelijkheden of taken werkelijk resoneren met wie je bent en wat je belangrijk vindt. Het helpt je om jezelf af te vragen: Doen de keuzes die ik maak iets voor mij, of zijn ze alleen maar een antwoord op wat anderen van mij verwachten?

1. De rol van intrinsieke motivatie:
Intrinsieke motivatie is essentieel voor het gevoel van voldoening, betrokkenheid en welzijn. Het verwijst naar het doen van iets omdat je het van nature interessant of plezierig vindt, of omdat het je zingeving geeft. Wanneer mensen voornamelijk intrinsiek gemotiveerd zijn, ervaren ze vaak een diepere bevrediging in hun werk en activiteiten, wat hen helpt om gemotiveerd te blijven op lange termijn.

Te veel extrinsieke motivatie (bijvoorbeeld druk van buitenaf of het voldoen aan verwachtingen van anderen) kan leiden tot gevoelens van uitputting, frustratie of zelfs burn-out, omdat het werk of de activiteit niet meer wordt ervaren als bevredigend op persoonlijk niveau.

2. De juiste balans vinden:
Idealiter zou een groot deel van je motivatie intrinsiek moeten zijn, vooral voor de activiteiten die het meest impact hebben op je welzijn en tevredenheid. Er is echter geen vast percentage dat voor iedereen werkt. Het hangt af van je levensfase, je persoonlijke doelen en hoe goed je in staat bent om grenzen te stellen.

Desondanks geven sommige psychologen en experts in persoonlijke ontwikkeling de volgende richtlijnen:
* 70%-80% Intrinsieke motivatie: Idealiter zou een groot deel van je dagelijkse taken en verantwoordelijkheden intrinsiek gemotiveerd moeten zijn. Dit betekent dat je de meeste activiteiten die je doet, niet alleen als verplichting ziet, maar als iets dat betekenis voor je heeft en dat je uit jezelf zou willen doen. Bijvoorbeeld, in je werk zou dit betekenen dat je je bezighoudt met taken die je echt interesseren en waarin je talenten tot hun recht komen.
* 20%-30% Extrinsieke motivatie: Een klein percentage van je motivatie kan extrinsiek zijn, bijvoorbeeld als je taken uitvoert die van buitenaf verwacht worden (zoals administratieve taken, verplichtingen of taken die je weliswaar niet leuk vindt maar die nodig zijn om andere doelen te bereiken). Dit is normaal, omdat sommige verantwoordelijkheden nu eenmaal deel uitmaken van het leven, zelfs als ze niet per se je passie aansteken.

3. Verschillen per persoon:
* Levensfase: In verschillende levensfasen kan de balans tussen intrinsieke en extrinsieke motivatie variëren. Als je bijvoorbeeld jonger bent of net begint met je carrière, kunnen extrinsieke motivaties zoals erkenning, salaris of sociale druk een grotere rol spelen. Naarmate je meer ervaring opdoet en je waarden sterker vorm krijgt, verschuift de nadruk waarschijnlijk meer naar intrinsieke motivatie.
* Type werk en persoonlijkheid: Iemand die werkt in een creatief of sociaal vakgebied kan meer intrinsieke motivatie ervaren dan iemand die werkt in een strikt gereguleerde of administratieve omgeving. Het is belangrijk om te erkennen dat sommige beroepen van nature meer extrinsieke motivatie vereisen dan andere.

4. De balans monitoren:
Het is belangrijk om regelmatig te evalueren of je in balans bent, en of je motivatie nog klopt met je waarden en doelen. Vraag jezelf af: Wat voel ik me gedreven om te doen? Waar haal ik energie uit, en waar voel ik me leeg? Het kan helpen om te reflecteren en eventueel veranderingen door te voeren om meer ruimte te maken voor intrinsieke motivatie.

Conclusie:
Er is geen vaste formule, maar over het algemeen zou je willen streven naar een verhouding van 70%-80% intrinsieke motivatie en 20%-30% extrinsieke motivatie om je werk en leven in balans te houden en een gezond welzijn te behouden. Het belangrijkste is dat je bewust kiest welke taken en verantwoordelijkheden je intrinsiek gemotiveerd aanpakt, en welke je uit praktische overwegingen of externe druk vervult. Zo kun je je energie behouden en tegelijkertijd bijdragen aan je persoonlijke ontwikkeling.

Maak inzichtelijk wat je tot nu toe hebt gedaan inclusief de motivatie om zo te ontdekken wat je los moet laten (extrinsieke motivatie) en wat je kunt behouden (intrinsieke motivatie)

Stap 1: Maak een lijst van je verantwoordelijkheden en taken

Maak een lijst van de belangrijkste verantwoordelijkheden, taken en rollen die je momenteel hebt — zowel op het werk als in je privéleven. Dit kunnen zowel dagelijkse taken als langetermijnprojecten zijn. Denk aan:

Werkgerelateerde taken
Zorg voor kinderen, partner, ouders of andere familieleden
Sociale verplichtingen (vrienden, familie, buurten)
Vrijwilligerswerk of maatschappelijke betrokkenheid
Zelfzorg (sport, hobby’s, ontspanning)
Anderen?

Stap 2: Reflecteer op de motivatie achter elke taak

Voor elke taak of verantwoordelijkheid, stel jezelf de volgende vragen:

Waarom doe ik dit?
Waarom ben ik met deze taak bezig? Wat drijft me om deze verantwoordelijkheid op me te nemen?
Is deze taak een weerspiegeling van mijn persoonlijke waarden, talenten en passie?
Voel ik me enthousiast of voldaan door deze taak? Krijg ik er energie van of voelt het als een verplichting?
Voel ik dat ik dit doe omdat het van mij verwacht wordt, of omdat ik het zelf belangrijk vind?
Doe ik deze taak omdat anderen dat van me verwachten? Of voelt deze taak als een natuurlijke expressie van mijn gaven en talenten?

Stap 3: Categoriseer je motivatie

Nu kun je voor elke taak aangeven of de motivatie die je hebt vooral intrinsiek (vanuit jezelf) of extrinsiek (van buitenaf) is:

Intrinsieke motivatie:
Ik doe dit omdat het mij voldoening geeft, het past bij mijn waarden en het gebruik van mijn talenten en gaven. Voorbeelden van intrinsieke motivatie kunnen zijn:
- Werk dat je passievol maakt.
- Zorg voor iemand die je dierbaar is en die jou waardeert.
- Vrijwilligerswerk dat aansluit bij je overtuigingen en waar je energie van krijgt.
Extrinsieke motivatie:
Ik doe dit omdat anderen het van me verwachten, omdat het ‘hoort’, of omdat er externe druk of beloning aan verbonden is. Voorbeelden van extrinsieke motivatie kunnen zijn:
- Deelname aan sociale verplichtingen uit angst voor oordeel.
- Zorg voor anderen omdat de maatschappij verwacht dat vrouwen in deze rol stappen.
- Het uitvoeren van taken in je werk die niet direct aansluiten bij je talenten, maar wel van je verwacht worden.

Stap 4: Evalueer je keuzes

Neem een moment om te reflecteren op de uitkomst van de vorige stap. Voor elke taak kun je nu kijken naar:

Wat kan ik loslaten?
Zijn er taken die ik doe uit een extrinsieke motivatie (bijvoorbeeld maatschappelijke verwachtingen of druk van anderen) die ik zou kunnen loslaten of anders invullen?
Wat kan ik meer ruimte geven?
Zijn er taken die ik doe uit intrinsieke motivatie (die me energie geven, die passen bij mijn gaven) waar ik meer tijd en energie aan zou kunnen besteden?
Hoe kan ik mijn intrinsieke motivatie versterken?
Wat kan ik doen om taken die aansluiten bij mijn talenten en passie verder te ontwikkelen of in mijn dagelijks leven meer ruimte te geven?
Wat kan ik anders aanpakken?
Zijn er manieren om extrinsieke druk te verminderen of anders om te gaan met verwachtingen van anderen? Hoe kan ik meer vanuit mijn eigen keuzes leven?

Stap 5: Plan voor verandering

Op basis van je evaluatie kun je nu kleine veranderingen aanbrengen om meer vanuit je intrinsieke motivatie te handelen:

Verminder taken die vooral extrinsiek gemotiveerd zijn: Denk na over hoe je kunt ‘nee’ zeggen tegen bepaalde verplichtingen die niet bijdragen aan je welzijn.
Versterk intrinsieke motivatie: Probeer meer taken of verantwoordelijkheden op te nemen die je energie geven en aansluiten bij je diepere waarden, talenten en interesses.
Creëer ruimte voor jezelf: Neem tijd voor zelfreflectie, hobby’s, of dingen die je vreugde brengen zonder enige verwachting van anderen.

Voorbeeld:

Taak: Zorg voor mijn ouders

Waarom doe ik dit? Omdat ze hulp nodig hebben en ik wil dat ze zich goed voelen.
Motivatie: Extrinsiek. Er is een verwachting vanuit mijn familie en maatschappij dat ik als dochter deze zorg op me neem.
Wat zou ik kunnen doen? Ik zou mijn eigen grenzen beter kunnen aangeven en misschien meer hulp van anderen kunnen vragen, zodat ik niet overbelast raak.

Taak: Leidinggeven op mijn werk

Waarom doe ik dit? Omdat ik het leuk vind om anderen te ondersteunen in hun ontwikkeling en het geeft me voldoening om als team te groeien.
Motivatie: Intrinsiek. Het past bij mijn gaven en ik krijg er energie van.
Wat zou ik kunnen doen? Meer van dit soort taken op me nemen, zolang ze goed aansluiten bij mijn passie en talenten.

Deze oefening helpt je om je keuzes te evalueren en je leven meer in lijn te brengen met wat voor jou echt belangrijk is. Het helpt je niet alleen om inzicht te krijgen in waar je energie vandaan komt, maar ook om gezonde grenzen te stellen, zodat je meer vanuit je eigen kracht kunt handelen.

Naar binnen keren: van alles kunnen naar jezelf zijn

De druk op hogeropgeleide vrouwen om alles te kunnen, alles bij te houden en alles te dragen, is geen individueel falen – het is een collectief patroon, geworteld in systemen die vragen om aanpassing in plaats van ondersteuning. Maar naast het zichtbaar maken van die systemen, is er ook een andere beweging nodig: de beweging naar binnen.

Hoe laat je los wat van buiten komt? Hoe maak je ruimte voor wie jij in wezen bent, los van wat je doet of van anderen verwacht wordt?
In het vervolg op dit artikel verken ik hoe je die innerlijke beweging kunt maken. Hoe je jouw intrinsieke motivatie herkent. En hoe je jezelf leert zien als uitgangspunt – niet als optelsom van rollen, maar als mens met een eigen zijnsbasis.

Lees verder: Van Alles Kunnen naar Jezelf Zijn – een gids voor vrouwen die naar binnen willen keren.