Vakantie voor hoogbegaafden: Beweging, avontuur en uitdaging als sleutel tot ontspanning
Vrije tijd en vakantie betekenen voor iedereen iets anders. Voor veel mensen is het simpelweg een periode om te ontspannen, uit te rusten en even niets te hoeven. Maar wat als ‘niks doen’ voor jou juist het tegenovergestelde is van ontspanning? Dit is vaak het geval bij hoogbegaafden.
Het verschil tussen vakantie voor hoogbegaafden en gemiddelde mensen
Gemiddeld genomen zoeken mensen tijdens hun vakantie vooral rust en herstel: passief relaxen aan het strand, luieren bij het zwembad of films kijken. Dit soort ontspanning werkt vaak prima voor wie een gemiddeld energieniveau en prikkelverwerking heeft.
Hoogbegaafden daarentegen hebben een intense prikkelverwerking en een sterk actief brein. Ze ervaren prikkels dieper en intenser, wat het ‘even niks doen’ soms juist stressvol maakt. Passieve rust kan leiden tot onrust, verveling en zelfs een gevoel van leegte.
Hoe komen hoogbegaafden dan wél tot rust?
De Poolse psycholoog Kazimierz Dabrowski beschreef het concept van overexcitabilities: verhoogde sensitiviteit en intensiteit in verschillende gebieden. Bij hoogbegaafden zien we vaak vijf belangrijke overexcitabilities terug:
- Psychomotorische overexcitability: behoefte aan fysieke activiteit en beweging.
- Imaginatieve overexcitability: een rijke innerlijke wereld vol beelden en fantasie.
- Intellectuele overexcitability: sterke drang naar kennis, nadenken en begrijpen.
- Emotionele overexcitability: diepe gevoelens en sterke emotionele reacties.
- Sensorische overexcitability: verhoogde gevoeligheid voor zintuiglijke prikkels zoals geluid, licht, geur en smaak.
1. Beweging: Wandelen, fietsen en lichamelijke activiteit
Door de psychomotorische overexcitability hebben veel hoogbegaafden een natuurlijke behoefte aan beweging. Wandelen in de natuur, fietsen door onbekende gebieden of actief sporten zorgen ervoor dat spanning en stress afnemen. Het brengt lichaam en geest in balans en helpt om prikkels te verwerken.
2. Avontuur: Net voorbij je comfortzone
Hoogbegaafden voelen zich vaak aangetrokken tot avontuur. Dit betekent niet per se extreme sporten, maar het opzoeken van situaties waarin ze iets nieuws ervaren en net voorbij hun eigen grenzen gaan. Dit kan een onbekende cultuur zijn, een uitdagende wandelroute of het leren van een nieuwe vaardigheid. Avontuur prikkelt de geest en zorgt voor een gevoel van voldoening en levendigheid.
3. Uitdaging: Anders leven dan normaal
Vakantie is voor hoogbegaafden een gelegenheid om te ontsnappen aan de dagelijkse routine. Ze zoeken uitdagingen die hen stimuleren om anders te denken en te handelen dan gewoonlijk. Dit kan bijvoorbeeld een digitale detox zijn, een creatieve workshop, of het bewust kiezen voor eenvoud en stilte. Deze uitdagingen activeren het intellect en de verbeelding, wat leidt tot een diepere vorm van ontspanning.
4. Emotionele verwerking en verbinding
De emotionele overexcitability zorgt ervoor dat hoogbegaafden intensief en diep voelen. Vakantie kan dan ook een moment zijn om emoties te verwerken en te verbinden met zichzelf en anderen. Dit vraagt om rustmomenten die ruimte bieden voor reflectie, bijvoorbeeld in een inspirerende omgeving of tijdens betekenisvolle gesprekken.
5. Sensorische balans
Door de sensorische overexcitability kunnen drukke, lawaaierige of chaotische vakanties juist stressvol zijn. Hoogbegaafden hebben daarom vaak behoefte aan rustige, prikkelarme plekken waar ze kunnen opladen. Tegelijkertijd kunnen subtiele, natuurlijke zintuiglijke ervaringen—zoals het geluid van de wind, de geur van dennen of de smaak van vers fruit—een belangrijke rol spelen in ontspanning.
Complexiteit binnen gezin en families
Wat vakantie met hoogbegaafden extra ingewikkeld maakt, is dat niet iedereen dezelfde overexcitabilities heeft, ook niet binnen één vriendengroep of familie. De een heeft vooral behoefte aan beweging en fysieke uitdaging, terwijl de ander juist meer gebaat is bij rustige reflectie of diepgaande gesprekken. Deze verschillen kunnen leiden tot misverstanden en onbegrip: waarom wil de één wandelen terwijl de ander liever stil zit? Waarom zoekt de een avontuur en voelt de ander zich overprikkeld?
Deze uiteenlopende behoeften maken het lastig om samen een vakantie te plannen die voor iedereen ontspannend is. Het vraagt om flexibiliteit, open communicatie en het erkennen dat ontspanning voor hoogbegaafden een zeer persoonlijke en veelvoudige ervaring is.
KORTOM:
Het belangrijkste verschil tussen vakantie voor hoogbegaafden en gemiddelders is de behoefte aan actieve en veelzijdige ontspanning. Beweging, avontuur, uitdaging, emotionele verwerking én sensorische balans zijn geen luxe, maar noodzakelijke ingrediënten voor hoogbegaafden om hun energie te reguleren en tot echte rust te komen. Tegelijkertijd vraagt het omgaan met verschillende overexcitabilities binnen groepen om begrip en maatwerk.
