Noks Nauta en Willem de Boer schreven een opiniestuk op 19 oktober 2023 inTROUW (https://www.trouw.nl/opinie/verwar-hoogbegaafdheid-niet-met-autisme~b54f6026/)
In hun opiniestuk waarschuwen Noks Nauta (arts en psycholoog) en Willem de Boer (coach voor hoogbegaafden) voor het toenemende aantal onjuiste diagnoses van autisme (ASS) bij hoogbegaafde mensen. Ze stellen dat deze verwarring schadelijk is voor de persoonlijke ontwikkeling en leidt tot medicalisering van wat in wezen normale, maar afwijkende denkpatronen zijn.

Hoogbegaafdheid ≠ Autisme
De auteurs reageren op een eerder artikel van schrijfster Judith Visser, waarin zij zichzelf als ‘autist’ omschrijft. De beschreven kenmerken – zoals overprikkeling, letterlijk taalbegrip en niet kunnen liegen – zijn volgens Nauta en De Boer typisch voor hoogbegaafden, maar niet per se autistisch.

Ze stellen dat er geen bewijs is dat hoogbegaafden vaker autisme hebben. Wel zijn zij vaak hooggevoelig, andersdenkend en kunnen ze botsen met sociale conventies – wat door onwetende hulpverleners soms verkeerd geïnterpreteerd wordt als autisme.

Wat is autisme écht?
De auteurs verwijzen naar de formele criteria voor autisme volgens de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Autisme kenmerkt zich onder andere door:
* Aanhoudende beperkingen in sociale communicatie.
* Herhalend gedrag en beperkte interesses.
* Een begin in de vroege kindertijd.
* Belemmeringen in het dagelijks functioneren.
* Uitsluiting van andere oorzaken, zoals een verstandelijke beperking.

Ze waarschuwen dat veel professionals deze criteria te ruim en te snel toepassen, zonder kennis van hoogbegaafdheid.

Waarom is dit een probleem?
Volgens Nauta en De Boer leidt een verkeerde classificatie tot:
– Stigmatisering en medicalisering van normaal maar afwijkend gedrag.
– Een rem op zelfreflectie en persoonlijke groei, doordat iemand zichzelf gaat zien als patiënt.
– Begeleiding die niet aansluit op de werkelijke behoeften van hoogbegaafden.

Ze benadrukken dat vroege herkenning en begrip van hoogbegaafdheid veel problemen kan voorkomen. Wanneer deze mensen van jongs af aan goed begeleid worden, ontstaan er geen symptomen die op autisme lijken.

De omgeving speelt een sleutelrol
Als scholen en ouders beter leren omgaan met hoogbegaafdheid, kunnen veel misdiagnoses worden voorkomen. In plaats van afwijkend gedrag te zien als probleem, pleiten de auteurs voor een behoeftengerichte benadering. Dit betekent kijken naar wat iemand nodig heeft om te functioneren, in plaats van welk label erbij past.

Autisme is niet zomaar ‘een beetje anders zijn’
De schrijvers zijn kritisch op mensen die zichzelf publiekelijk als autist profileren, terwijl ze goed functioneren in relaties of werk. Volgens hen doet dit afbreuk aan mensen met ernstige vormen van autisme, die bijvoorbeeld niet zelfstandig kunnen wonen of werken.

De classificatie ‘ASS’ is bedoeld voor mensen met substantiële beperkingen in het dagelijks leven. Wanneer iemand goed functioneert, maar tegen bepaalde uitdagingen aanloopt, moet er volgens hen gekeken worden naar de achterliggende oorzaken, zoals hoogbegaafdheid – zonder medische labels.

Conclusie
Hoogbegaafdheid kan leiden tot gedrag dat op autisme lijkt, maar is iets wezenlijk anders. Nauta en De Boer roepen op tot:
– Meer kennis over hoogbegaafdheid bij hulpverleners en scholen.
– Voorzichtigheid met het stellen van psychiatrische diagnoses.
– Een mensgerichte benadering die ruimte laat voor diversiteit in denken en voelen.

Hun kernboodschap: “Noem afwijkend gedrag niet te snel autisme. Hoogbegaafdheid is geen stoornis – het is een andere manier van zijn.”

---

Schrijfster Judith Visser (45): ‘Serieus genomen worden, dat is mijn grootste begeerte’

In een openhartig interview door Arjan Visser vertelt in Trouw van 6 oktober 2023 schrijfster Judith Visser (45) over haar leven met autisme, haar jeugd, het verlies van haar moeder, haar carrière als schrijver en haar diepe band met dieren. Ze geeft antwoord op persoonlijke vragen aan de hand van de Tien Geboden, en onthult daarbij intieme details over haar overtuigingen, ervaringen en verlangens. (https://www.trouw.nl/cultuur-media/schrijfster-judith-visser-45-serieus-genomen-worden-dat-is-mijn-grootste-begeerte~b4db5529/)

Autisme als kern van haar identiteit
Judith ontdekte pas op latere leeftijd dat ze autistisch is, maar achteraf verklaarde dat veel: haar gevoeligheid voor prikkels, haar moeite met sociaal contact, haar letterlijk taalbegrip en haar onvermogen om te liegen. Ze vindt het lastig zich aan te passen aan sociale verwachtingen en zoekt liever rust en regelmaat. Dat autisme werd pas vastgesteld na een reeks rijlessen waarin ze volledig overprikkeld raakte.

Jeugd, Elvis en schrijven
Als kind had Judith een levendige fantasie. Ze dacht dat ze contact had met Elvis Presley en oefende zelfs haar eerste kus op zijn poster. Op haar negende schreef ze een boze brief aan het AD toen iemand beweerde dat Elvis nog leefde – de brief werd geplaatst, zonder dat iemand wist dat het door een kind was geschreven. Het schrijven zat er dus al vroeg in.

Haar ouders – een postbode/beveiliger en een Blokker-medewerkster – steunden haar uiteindelijk in haar schrijverschap, al durfde ze haar ambitie pas te delen toen ze al een boekcontract had getekend.

Schrijverschap en ontwikkeling
Judith debuteerde in 2006 met Tegengif en werd bekend als thrillerschrijver. Later gooide ze het roer om en schreef Zondagskind en Zondagsleven, semi-autobiografische romans over autisme. Op 10 oktober verschijnt Het meisje met de halve ster, een roman over de Holocaust. Daarmee zoekt ze meer verdieping in haar werk, en wil ze – zonder te preken – bijdragen aan historisch besef.

Ze zegt nu meer trots te zijn op wie ze is geworden dan op haar vroegere werk, en spreekt kritisch over haar jongere zelf: “Ik was een nieuwe ziel, ik moest nog veel leren.”

Familie, verlies en schuld
De dood van haar moeder in 2012 was een dieptepunt. Ze hoopte op genezing via behandelingen in België, maar niets werkte. Pas jaren later ontdekte Judith dat haar vader met een grote schuld was achtergebleven. Dat hij haar niets vroeg, raakte haar diep.

Ze herinnert zich ook een pijnlijke ruzie waarin ze haar moeder onbedoeld kwetste. Die gebeurtenis liet blijvende sporen na: sindsdien probeert ze bewuster met haar emoties en woorden om te gaan. “Gemeen zijn is het allerergst,” zegt ze. Dat zou haar persoonlijke elfde gebod zijn.

Honden als anker
Judith leeft met drie wolfhonden – Yuriko, Fontana en Marshall – die haar steun en veiligheid geven. Ze zegt dat ze zich haar leven zonder hen niet kan voorstellen. “Misschien zou ik zelfs makkelijker zonder mijn man kunnen dan zonder mijn honden,” zegt ze eerlijk. Als Yuriko overlijdt, vreest ze zelf ook te breken. Om die reden zorgt ze ervoor altijd meerdere honden te hebben – zodat er altijd iemand is om voor te zorgen.

Over schrijven en eerlijkheid
Judith zegt dat ze niet kan liegen – althans niet in het dagelijks leven. Toch is fictie schrijven in zekere zin liegen op papier, erkent ze. In haar nieuwste boek probeert ze zich in te leven in het leed van de Holocaustslachtoffers, terwijl ze zelf geen joodse achtergrond heeft. Ze worstelt met de balans tussen empathie en het toe-eigenen van andermans verhalen.

Wensen en toekomst
Wat Judith het allerliefste wil, is serieus genomen worden als schrijver. Niet per se erkenning in de vorm van prijzen of publieke optredens – het Boekenbal laat ze aan zich voorbijgaan – maar erkenning voor haar ontwikkeling en diepgang als auteur.

Privé wil ze vooral behouden wat ze heeft: rust, liefde, haar honden en de vrijheid om te schrijven. En hoewel ze soms terugkijkt met schaamte op het verleden, is ze dankbaar voor waar ze nu staat.

Over Judith Visser
Bijzonder: schrijft openlijk over leven met autisme
Geboren: 1978, Rotterdam
Debuut: Tegengif (2006)
Doorbraak: als thrillerschrijver
Bekende werken: Zondagskind, Zondagsleven
Nieuw boek: Het meisje met de halve ster (verschijnt 10 oktober 2023)