De Valkuil van de Hoogbegaafde op het Werk
De Valkuil van de Hoogbegaafde op het Werk: Alles Zien, Alles Kunnen, Maar Voor Wie?Hoogbegaafdheid wordt vaak geassocieerd met intelligentie, snelheid van denken, brede interesses en een groot oplossend vermogen. Op de werkvloer zijn dit eigenschappen die – op het eerste gezicht – goud waard lijken. Maar schuilt er onder die glanzende buitenkant ook een stille valkuil? Die van het alles zien, alles willen oplossen, altijd beschikbaar zijn – tot het eigen kompas verloren raakt.
De “voorsprong” die een last wordt
Veel hoogbegaafde professionals herkennen het: nog vóórdat een collega het probleem doorheeft, heb jij de oplossing al bedacht. Nog voordat een vergaderpunt wordt uitgesproken, heb jij het proces al doorgerekend. Het werktempo ligt hoog, het begrip is diep, en de neiging om verantwoordelijkheid te nemen is groot. Maar in die voorsprong schuilt een gevaar: je raakt uit verbinding met het tempo en de verwachtingen van de rest. Niet alleen voelen collega’s zich overvleugeld of overbodig – je kunt zelf ook het gevoel krijgen dat je “te veel” bent, of juist “verkeerd”.
De redder, de helper, de stille regelaar
Hoogbegaafden hebben vaak een sterk rechtvaardigheidsgevoel en een diep verantwoordelijkheidsbesef. Ze zien processen, fouten, sociale signalen én risico’s. Hierdoor ontstaan situaties waarin ze structureel inspringen, meedenken, bijsturen of zelfs het werk van anderen opvangen – zonder dat iemand het vraagt. Wat begint als behulpzaamheid, groeit langzaam uit tot een patroon van onzichtbaar over-functioneren.
Je hebt het al gedaan voordat een ander het bedenkt. Je zegt ‘ja’ omdat je het kán. Je denkt mee, lost op, ondersteunt. Maar: voor wie doe je het eigenlijk? En… ten koste van wat?
Geen eigen koers, geen ruimte voor “past het bij míj?”
Juist door hun brede talenten en het vermogen om razendsnel te schakelen, komen hoogbegaafden vaak in een modus van externe responsiviteit. Ze reageren op de omgeving, op collega’s, op hiaten in systemen. Maar zelden stellen ze zichzelf de vraag: “Past dit bij míj? Wil ik dit doen? Is dit de juiste focus?”
De eigen doelen, de eigen ontwikkeling, de eigen grenzen raken ondergesneeuwd. Er is geen tijd om richting te kiezen, omdat je steeds al drie stappen vooruit loopt op de route van een ander.
De gevolgen: vermoeidheid, frustratie en verlies van motivatie
Langdurig functioneren in deze valkuil leidt tot roofbouw. Er ontstaat mentale vermoeidheid, een gevoel van leegte, of zelfs cynisme. Frustratie over collega’s die “het niet zien”, of een organisatie die “het niet begrijpt”. En het ergste: je herkent jezelf niet meer in het werk dat je doet. Je bent bezig met alles en iedereen, behalve met jezelf.
Hoe eruit te blijven?
Herken je patroon. Realiseer je dat je niet áltijd overal verantwoordelijk voor bent. Zie het verschil tussen kunnen en moeten.
* Kies bewust je focus. Waar krijg jij energie van? Wat zijn jouw inhoudelijke doelen? Maak daar ruimte voor, al is het maar 10% van je tijd.
* Vertraag. Niet elke oplossing hoeft meteen. Laat anderen ook het leerproces doorlopen – ook als jij het sneller kunt.
* Bewaak je grenzen. Zeg vaker “ik kom erop terug” in plaats van meteen in actie te schieten. Dat geeft jou ruimte om te voelen of het past.
* Vind gelijkgestemden. Zoek collega’s of een coach die je herkent in deze valkuil. Samen reflecteren helpt om uit automatische patronen te stappen.
Tot slot
Hoogbegaafdheid is een prachtige kracht, maar net als elk talent heeft het richting en begrenzing nodig. Als je je voortdurend laat leiden door wat je allemaal kunt, verlies je het contact met wat je werkelijk wil. En juist dáár – in die focus, in die keuze – ligt de ware waarde van jouw potentieel.
Dit artikel is onderdeel van een vierluik
* de-valkuil-van-de-hoogbegaafde-op-het-werk/
* hoogbegaafd-in-het-onderwijs/
* het-leven-pikt-het-niet/
* zielseenzaamheid-van-hoogbegaafden/
* van-zielseenzaamheid-naar-zelfverbondenheid/
