Beelddenken – Een andere manier van weten

Wat is beelddenken?
Beelddenken is een manier van informatie verwerken waarbij beelden, ruimtelijke patronen en zintuiglijke indrukken centraal staan. In plaats van een innerlijke stroom van woorden of logische redeneringen, ervaren beelddenkers hun denken als een innerlijke film of levendig landschap — vaak driedimensionaal, associatief en gelijktijdig.

Voor hen is inzicht geen gevolg van lineair denken, maar een ervaring: het beeld ís er ineens. Pas daarna volgen eventueel woorden.

Beelddenken gaat vaak samen met:
– Levendige verbeelding – beelden zijn rijk, dynamisch en gelaagd
– Ruimtelijk inzicht – informatie wordt letterlijk ‘geplaatst’ in een innerlijke ruimte
– Lichaamsbewustzijn – denken wordt gevoeld als energie, spanning of beweging in het lijf
– Zintuiglijke integratie – geluiden, klanken, vormen, kleuren, emoties vormen één geheel
– Snelle beelden, trage taal – het inzicht is er voor de woorden

Beelddenken is geen stoornis of probleem. Het is een cognitieve voorkeur die diepe voordelen biedt op het gebied van creativiteit, systeemdenken, intuïtie en empathie. Veel kunstenaars, ontwerpers, coaches en visionairs zijn beelddenkers.

Toch kan het in een talig georganiseerde wereld verwarrend zijn als de innerlijke rijkdom moeilijk in taal te vatten is — of wanneer beelden blijven rondcirkelen zonder vanzelf tot rust te komen.

Hoe vaak komt beelddenken voor?
Exacte cijfers zijn lastig te geven, maar schattingen wijzen op:
– 60–65%: mensen met visueel-ruimtelijke voorkeur als leerstijl
– 20–30%: primair beelddenkers
– 5–10%: extreem beelddenkers (denken bijna uitsluitend in beelden)

Deze inschattingen komen o.a. van dr. Linda Kreger Silverman (VS), expert in visueel-ruimtelijke leerstijlen. In Nederland onderzoekt o.a. het Instituut voor Beelddenken deze groep.

Beelddenken komt vaker voor bij hoogbegaafden, hoogsensitieve personen en mensen met creatieve of technische aanleg.

Hoe verwerken beelddenkers informatie?
Beelddenkers verwerken informatie als samenhangende gehelen: wat ze zien, horen, voelen of meemaken wordt direct omgezet in een innerlijke scène. Vaak is dit gekoppeld aan lichamelijke en emotionele gewaarwording. Een aanwijzing van een docent of dirigent kan later nog terugkomen als herbeleving: niet alleen het beeld, maar ook de toon, sfeer en spierspanning keren terug.

Beelddenken is dus een multimodale vorm van geheugenopslag: beeld, gevoel, ruimte en geluid worden als één pakket opgeslagen en teruggehaald — als een innerlijke film.

Dat maakt leren diep en intuïtief. Maar het verklaart ook waarom sommige beelddenkers na een drukke dag moeilijk in slaap komen: hun systeem blijft ‘afspelen’ wat ze beleefd hebben.

Het samenspel van lichaam, denken en beleving
Naast de theorieën van Merleau-Ponty en Damasio is het belangrijk om te beseffen dat beelddenken veel meer is dan alleen visuele informatie verwerken. In het brein van beelddenkers werken verschillende gebieden samen die beelden, emoties en lichamelijke gewaarwordingen combineren. Hierdoor worden beelden niet alleen ‘gezien’, maar ook intens gevoeld en beleefd in het lichaam. Dit verklaart waarom innerlijke beelden soms als een film blijven doorspelen, lang nadat de situatie voorbij is.

Beelddenken kent verschillende vormen en gradaties: sommige mensen denken bijna uitsluitend in beelden, anderen wisselen af met taal. Deze variatie beïnvloedt hoe iemand de innerlijke beelden ervaart en hoe die op het dagelijks leven doorwerken.

Daarnaast komt beelddenken vaker voor bij mensen met een verhoogde gevoeligheid voor prikkels, creatieve breinen en bij neurodivergente groepen zoals autisme en AD(H)D. Ook hoogbegaafden zijn vrijwel altijd beelddenkers. Dit verklaart deels waarom dyslexie, dat nauw samenhangt met anders denken in beelden en patronen, relatief vaak voorkomt onder hoogbegaafden.
Beelddenkers reageren vaak anders op prikkels, leren en communiceren. Omdat onze samenleving en systemen vooral zijn ingericht op lineair, taalgericht denken, ervaren veel beelddenkers uitdagingen bij het vinden van aansluiting. Het erkennen van beelddenken als een legitieme en waardevolle vorm van neurodivergentie helpt om inclusie te vergroten en ruimte te creëren voor diverse talenten en behoeften.

Beelddenken is daarmee een complex samenspel tussen cognitieve voorkeur, lichamelijke beleving en persoonlijke gevoeligheden. Dit vraagt om een brede benadering in onderwijs, therapie en coaching. Visuele hulpmiddelen, lichaamsgerichte oefeningen en rustmomenten kunnen beelddenkers helpen om hun rijke innerlijke wereld te ordenen en te integreren.

Belangrijk is ook het psychologisch welzijn: als beelddenken niet wordt herkend of gewaardeerd, kan dit leiden tot stress, zelftwijfel of overprikkeling. Erkenning van deze manier van denken is dan ook de eerste stap naar meer zelfinzicht en balans.

Zo zien we dat beelddenken geen op zichzelf staande vaardigheid is, maar een totaalervaring waarin denken, voelen en lichamelijke gewaarwording nauw met elkaar verbonden zijn.

Beelddenken en innerlijke voortzetting
Innerlijke voortzetting is het verschijnsel waarbij ervaringen, beelden en gevoelens spontaan blijven doorwerken ná het moment zelf. Waar taaldenkers vaak bewust herhalen om iets te onthouden (innerlijke herhaling), ervaren beelddenkers vaak een onbewuste, zintuiglijke voortzetting van wat ze hebben meegemaakt.

Wat voor anderen een herinnering is, kan voor een beelddenker een herbeleving zijn.

Dit kan een kracht zijn:
– Ervaringen worden dieper geïntegreerd
– Emoties krijgen ruimte om door te werken
– Creatieve inzichten rijpen in stilte

Maar het kan ook leiden tot:
* Overprikkeling
* Moeite met inslapen
* Een vol hoofd zonder afknopmoment

Zoals neurowetenschapper Antonio Damasio laat zien, zijn emoties en lichamelijke gewaarwording essentieel voor ons denken. Voor beelddenkers is dit voelbaar in hoe ze denken met hun hele systeem. Maurice Merleau-Ponty, Frans filosoof, benadrukte al in de vorige eeuw dat waarneming altijd belichaamd is: we nemen de wereld waar via ons lijf. En Carl Jung beschreef hoe innerlijke beelden en symbolen via actieve imaginatie spontaan blijven doorwerken — als bronnen van inzicht, heling en betekenis.

Ook mystieke denkers als Hildegard von Bingen en Rumi schreven over innerlijke visioenen, symbolen en weten dat in beelden tot mensen komt. Innerlijke voortzetting is dus niet iets nieuws — maar krijgt in de moderne taal van psychologie, neurodiversiteit en creatief leren een nieuwe plek.

Innerlijke voortzetting in een bredere context
Het begrip innerlijke voortzetting – ook wel bekend als innerlijke herhaling, incubatie of actieve imaginatie – komt voort uit verschillende disciplines zoals psychologie, filosofie en mystieke tradities. Het verwijst naar het proces waarbij ervaringen, gedachten of beelden niet direct stoppen na het moment zelf, maar in ons innerlijk blijven nazinderen en zich verder ontwikkelen.

Psychologen zien het als een cognitief mechanisme waarbij het brein informatie blijft verwerken en betekenis geeft, zelfs als we ons daar niet bewust van zijn. Filosofen zoals Carl Jung spraken over ‘actieve imaginatie’: het bewust betrekken van beelden en innerlijke dialogen om dieper tot inzicht te komen. Jung’s concept van het collectief onbewuste sluit hier ook bij aan, omdat het suggereert dat innerlijke beelden en stemmen niet alleen persoonlijk zijn, maar deel uitmaken van een grotere, universele innerlijke ervaring.

Door innerlijke voortzetting te begrijpen als een multidimensionaal fenomeen, krijgen we een rijker beeld van wat er in ons omgaat. Het is niet alleen een cognitief proces, maar ook een lichamelijke, emotionele en spirituele ervaring. Dit helpt ons om deze innerlijke nasleep niet als storend te zien, maar als een waardevolle ruimte voor verwerking, creativiteit en groei.

Wat helpt beelddenkers?
Beelddenken vraagt niet om ‘normalisering’, maar om erkenning, ruimte en rust. Hier zijn enkele praktische manieren om het denken in beelden te ondersteunen:

1. Visuele ontspanningsoefeningen
Geleide meditaties met beelden (zoals een rivier, een landschap of een filmdoek dat omlaag gaat) helpen het brein beelden los te laten.

2. Afrondrituelen vóór het slapen
Visualiseer dat je de ‘film’ afrondt: het doek gaat dicht, de beelden worden opgeborgen. Dit helpt het systeem te kalmeren.

3. Beelden op papier zetten
Teken, schets of maak een mindmap. Het helpt om innerlijke beelden ‘buiten jezelf’ te zetten en mentale ruimte te creëren.

4. Bewuste pauzes na intense ervaringen
Gun jezelf verwerkpauzes na vergaderingen, repetities of lessen. Even wandelen, schrijven of stil zijn helpt bij integratie.

De kracht en valkuil van beelddenken
Beelddenken is een natuurlijke, waardevolle manier van zijn. Het biedt toegang tot systeeminzicht, diepe empathie, creatieve oplossingen en intuïtief weten. Maar deze rijkdom vraagt ook zorgvuldigheid.

Wanneer beelden, indrukken en emoties intens binnenkomen en lang doorwerken, ontstaat risico op overprikkeling, slapeloosheid of zelftwijfel. De valkuil ligt niet in het beelddenken zelf, maar in het gebrek aan herkenning of afstemming.

Daarom is het belangrijk om je eigen manier van denken te leren (h)erkennen. Want pas dan kun je er bewust mee omgaan: het voeden, sturen en tot rust brengen wanneer dat nodig is.

Beelddenken is geen afwijking, maar een andere vorm van weten.
LEES IN IEDER GEVAL: het vervolg: beelddenken-verdiept/

Verder lezen
Benieuwd hoe auditieve waarneming of intuïtieve ervaring bijdragen aan innerlijke voortzetting en leren? Lees dan ook het tweede artikel over auditieve waarneming en het derde artikel over intuïtieve ervaring.
De inleiding van deze serie is hier te vinden: de-kracht-en-het-mysterie-van-innerlijke-voortzetting/