Drieluik: Leven in samengestelde gezinnen
Samenleven met drie systemen, onzichtbare dynamieken en de zoektocht naar verbinding
Samengestelde gezinnen worden vaak geassocieerd met jonge kinderen die opnieuw hun plek moeten vinden in een gezin met stiefouders en eventuele halfbroers of -zussen. Volgens de meest recente cijfers leeft ongeveer 77% van alle gezinnen met kinderen als zogenoemd ‘normaal gezin’ – oftewel: twee ouders met (vaak twee) kinderen. Toch is de gezinsvorm aan het verschuiven. In Nederland is inmiddels ongeveer 10% van de gezinnen een samengesteld gezin: twee volwassenen met kinderen uit eerdere relaties. En als je breder kijkt, zie je dat 19% van de minderjarige kinderen in 2024 opgroeide in een complex gezinsverband – met één of twee stiefouders of half-/stiefbroertjes of -zusjes.
Wat minder vaak belicht wordt, is de impact van die veranderingen op een andere groep: volwassen kinderen van wie de ouders op latere leeftijd gaan scheiden of hertrouwen. Die kinderen wonen allang niet meer thuis, hebben vaak een eigen gezin of bestaan opgebouwd, maar worden tóch geconfronteerd met een plotseling veranderde gezinssamenstelling. Ze komen bijvoorbeeld op bezoek bij hun moeder en treffen daar een nieuwe partner. Of ze moeten ineens feestdagen, verjaardagen en zorg rondom ouderdom verdelen met mensen die ze nog nauwelijks kennen.
En dit komt vaker voor dan je denkt: jaarlijks zijn er in Nederland meer dan 24.000 echtscheidingen en ruim 64.000 huwelijken die eindigen door overlijden. Voor ouders op middelbare leeftijd hertrouwt het merendeel opnieuw – tussen de 70 en 90%, afhankelijk van geslacht. Binnen vijf jaar na scheiding woont gemiddeld 35 tot 40% alweer samen met een nieuwe partner.
Deze inleiding is voor díe vergeten groep: volwassen kinderen die zich – vaak onverwacht – moeten verhouden tot een samengesteld gezin dat juridisch en praktisch misschien niet meer over hen gaat, maar emotioneel des te meer invloed heeft.
Samengestelde gezinnen komen dus vaker voor dan je denkt. Ze brengen complexe uitdagingen met zich mee. Partners met kinderen uit eerdere relaties, ex-partners, halfbroers en -zussen, volwassen kinderen – allemaal onder één dak of binnen dezelfde familiekring voor een verjaardag, een oud- en nieuwviering.
Dit leidt vaak tot onzichtbare spanningen, onuitgesproken verwachtingen en soms gevoelens van buitensluiting. Vooral voor vrouwen in nieuwe relaties kan dit extra zwaar zijn: je woont er, je zorgt, maar tóch voel je je soms een buitenstaander in je eigen huis, in deze nieuwe zogenaamde familie.
Met dit drieluik wil ik de verschillende lagen en dynamieken in samengestelde gezinnen inzichtelijk maken. Dit is voor díe vergeten groep: volwassen kinderen die zich – vaak onverwacht – moeten verhouden tot een samengesteld gezin dat juridisch en praktisch misschien niet meer over hen gaat, maar emotioneel des te meer invloed heeft.
Wat kun je verwachten?
1. In één huis zijn – met drie systemen rekening houden
In dit artikel wordt helder uitgelegd hoe binnen samengestelde gezinnen vaak drie verschillende gezinsystemen naast en door elkaar leven: het oorspronkelijke gezin van de ouder, dat van de nieuwe partner, en het nieuwe samengestelde geheel. Zeker wanneer volwassen kinderen betrokken zijn, blijven oude loyaliteiten, rouw om wat verloren is gegaan, en onzichtbare verwachtingen stilletjes meespelen. Het artikel benoemt herkenbare valkuilen en laat zien hoe deze vaak onder de oppervlakte werkende dynamiek relaties binnen het nieuwe gezin – én tussen ouder en volwassen kind – onder druk kan zetten.
2. Rituelen geven rust en maken zichtbaar wat onuitgesproken blijft
Dit artikel is een diepgaande verkenning van de betekenis en kracht van rituelen binnen samengestelde gezinnen. Rituelen blijken cruciaal te zijn om belangrijke overgangsfasen zichtbaar en betekenisvol te maken, zodat iedereen in het gezin zich gehoord en erkend voelt. Ze helpen onrust en onzekerheid om te zetten in verbondenheid en vertrouwen, en creëren zo een veilige basis voor nieuwe familierelaties. Aan de hand van concrete en praktische voorbeelden wordt inzicht gegeven in hoe rituelen in de dagelijkse praktijk kunnen bijdragen aan het vinden van evenwicht en harmonie binnen het samengestelde gezin.
3. Ouders blijven – partners kunnen wisselen
Dit artikel is een diepgaande reflectie op de blijvende en onveranderlijke rol van ouderschap binnen samengestelde gezinnen, waarbij wordt stilgestaan bij de tijdelijke maar betekenisvolle positie die nieuwe partners innemen. Het artikel benadrukt hoe respect voor elkaars rollen en het stellen van heldere, gezonde grenzen essentieel zijn voor het behoud van een evenwichtige en harmonieuze gezinsdynamiek. Zo wordt inzicht geboden in hoe alle betrokkenen—ouders, nieuwe partners én kinderen—hun plek kunnen vinden binnen het complexe samenspel van liefde, verantwoordelijkheid en loyaliteit.
