Misverstand: Liefde is een gevoel

De romantische mythe van het gevoel
We leven in een cultuur die verslaafd is aan gevoelens. Films, muziek en zelfhulpboeken verkopen liefde als een ervaring van extase – vlinders, vuurwerk, flow. En als dat gevoel er niet (meer) is, denken we: Dan is het dus geen liefde (meer).

Maar wat als die overtuiging niet alleen onrealistisch is, maar ook destructief?
Wat als liefde juist begint waar het gevoel ophoudt vanzelf te komen?

Dit artikel is er een uit de serie ‘hardnekkige misverstanden over liefde’. In dit artikel ontrafelen we het achtste hardnekkige misverstand over liefde: dat liefde een gevoel is. We benaderen dit vanuit vijf perspectieven: psychologisch, ontwikkelingsgericht, neurologisch, filosofisch en spiritueel.

Want pas als we liefde breder durven zien dan alleen emotie, kunnen we haar echt leren dragen – en leven.

Liefde als hechting, projectie en volwassen keuze

Psychologisch gezien is liefde nooit zomaar een gevoel. Het is een complexe interactie tussen:
– Hechtingsdynamieken (hoe veilig voel ik me met de ander?)
– Oude patronen (wat herken ik van mijn kindertijd?)
– Projecties (wat hoop ik dat jij mij geeft?)
En ja: ook gevoelens, maar die zijn vaak een weerspiegeling van al het bovenstaande.

Wanneer het verliefde gevoel verdwijnt, ontstaat vaak paniek: Is dit het einde? Maar wat er verdwijnt is meestal de hormonale opwinding, niet de mogelijkheid tot verbinding.

Volwassen liefde vereist:
– Emotionele zelfregulatie
– Vermogen tot empathie
– Het leren verdragen van teleurstelling zonder te vertrekken

Psychologen zoals Sue Johnson (grondlegger van Emotionally Focused Therapy) benadrukken dat liefde niet gaat over constante emotionele highs, maar over emotionele beschikbaarheid, veiligheid, en herstel na conflict.

“Liefde is geen gevoel dat je overkomt. Het is een emotionele dans die je leert.”

Liefde als groeiproces – niet als eindpunt

In de ontwikkelingspsychologie is liefde geen statisch gegeven, maar een levend proces. Kinderen leren hechting, vertrouwen en liefde door herhaalde ervaringen van nabijheid én frustratie. Dat betekent: niet alles gaat vanzelf, en dat hoeft ook niet.

Toegepast op volwassen relaties:
– De eerste fase (romance) is meestal gevoelsgedreven
– Maar daarna volgt differentiatie – waarin verschillen zichtbaar worden
– En pas daarna ontstaat echte intimiteit – gebaseerd op wederzijdse aanvaarding

Liefde ontwikkelt zich dus net als een mens:
– Van afhankelijkheid -> via confrontatie -> naar verbonden autonomie
– Van verlangen naar bevestiging -> naar vermogen om te geven zonder voorwaarden

Het misverstand dat liefde ‘weg’ is als het gevoel verdwijnt, getuigt van een vroeg ontwikkelingsniveau van relatievorming. Het ziet liefde als iets dat je ontvangt, in plaats van iets dat je mede schept.

“Als liefde alleen mag bestaan zolang het fijn voelt, dan blijven we in de kleuterfase van verbinding.”

Gevoel is vluchtig, verbinding is structureel

Neurologisch gezien is het gevoel van verliefdheid een cocktail van dopamine, oxytocine, adrenaline en serotonine. Het is letterlijk een neurobiologische storm – en die is niet duurzaam.

Onderzoek laat zien:
– De intense verliefdheidsfase duurt gemiddeld 12 tot 18 maanden
– Daarna vlakt het hormonale vuur af
– Wat overblijft (of kan ontstaan) is langzame, stabiele binding

Het goede nieuws? Liefde is trainbaar. Neurowetenschappers tonen aan dat:
– Regelmatige, bewuste aandacht voor de ander (bijv. via dankbaarheid) het beloningssysteem activeert
– Gezamenlijke rituelen (zoals aanraking, gesprekken, gedeelde doelen) oxytocine verhogen
– Commitment en veiligheid leiden tot rust in de amygdala (angstcentrum)

Dat betekent dat liefde, net als een spier, sterker wordt door herhaling en zorg – niet alleen door spontane gevoelens.
“Je voelt je niet verbonden omdat je van iemand houdt. Je houdt van iemand omdat je je verbonden voelt – en die verbinding kun je voeden.”

Liefde als houding, niet als sensatie

De Griekse filosofen kenden meerdere vormen van liefde:
– Eros: passie, begeerte
– Philia: vriendschap, vertrouwdheid
– Agapè: onvoorwaardelijke, zelfloze liefde

Onze cultuur verwart vaak eros met liefde, terwijl duurzame relaties vooral philia en agapè vragen.
Filosofen als Erich Fromm (in The Art of Loving) benadrukken dat liefde een houding is – een daad van wil, van discipline, van toewijding. Niet als tegenhanger van gevoel, maar als verdieping ervan.

Liefhebben is:
– Wíllen begrijpen
– Kiezen voor nabijheid, ook als het schuurt
– Blijven, als het ongemakkelijk wordt

Liefde is daarmee geen passieve toestand, maar een actief engagement met de ander. Niet omdat die ander perfect is, maar omdat je besluit iemand ruimte te geven in je hart.

“Liefde is niet iets waarin je valt. Het is iets waarin je groeit – als je bereid bent te blijven staan.”

Liefde als aanwezigheid, oefening en overgave

Spiritueel gezien is liefde geen emotie, maar een staat van zijn. In veel tradities wordt liefde niet gedefinieerd als iets wat je voelt voor iemand, maar als een kwaliteit van bewustzijn die door je heen werkt.

In de mystieke traditie van het christendom is liefde:
– Aanwezig zijn zonder oordeel
– Jezelf openen voor de ander zónder contract
– Het ego leren overstijgen, en de ander ontmoeten in zijn essentie

Liefde is dan een spirituele oefening – een pad naar zelftranscendentie. Niet altijd aangenaam, maar wél bevrijdend. Je leert loslaten, accepteren, vergeven.

In die zin kan liefde op z’n diepst pas ontstaan wanneer het gevoel weg is, en je nog steeds kiest om te blijven, te geven, te openen.

“Liefde is geen emotie, maar het veld waarin alles mag bestaan.”

KORTOM: Liefde begint waar het gevoel ophoudt
De gedachte dat liefde ‘weg’ is als het gevoel verdwijnt, is begrijpelijk – maar beperkt. Het miskent de diepere lagen van liefde als proces, keuze, houding en aanwezigheid.

Gevoelens zijn grillig. Liefde is trouw.
Gevoelens komen vanzelf. Liefde vraagt werk.
Gevoelens zijn vluchtig. Liefde is duurzaam.

Dat betekent niet dat je moet blijven in elke relatie – sommige verbindingen zijn écht voorbij. Maar het betekent wél dat het verdwijnen van een gevoel niet hetzelfde is als het einde van de liefde.

Misschien is het juist dan dat liefde begint.

In de volgende aflevering de serie ‘hardnekkige misverstanden over liefde’ onderzoeken we misverstand 9. Als je van iemand houdt, dan wil je hem veranderen
Misverstand: Jouw liefde kan de ander helen, redden, of laten groeien.
Werkelijkheid: Liefde kan een bedding bieden, maar verandering komt alleen als de ander zélf wil veranderen. Anders is het een verkapte machtsoverdracht.